Les jeux de mots homophoniques en tant qu’instrument du potentiel langagier: exemple des microtextes oulipiens

Abstract

This article seeks to explore the role of homophonic puns in the works of the Oulipo group. The study is based on the example of a corpus drawn from the Oulipian microtexts collected in Anthologie de l’OuLiPo (2009) by M. Bénabou and P. Fournel. With reference to the classification of figures of words proposed by J.-J.Robrieux (2000) and the theory of word plays by P. Guiraud (1976), an analysis of specific realisations of Oulipian linguistic ‘constraints’ founded on the phenomenon of homophony was undertaken. The analysis explores the question of the double reading, synthetic and analytical, of Oulipian texts, and discusses the determination of factors that facilitate the interpretation of the puns proposed to the reader by the author (such as context, spelling, syllable distribution, typography). The study of the corpus aims to illustrate the function of homophone-based word plays and their application in the exploration of language’s potential. Homophonic wordplay is an effective stylistic device, but also an important premise for reflection on the linear nature of language, the conventionality of its components and the relations between them.

Niniejszy artykuł skupiony jest wokół roli zagadnienia gier słów wynikających ze zjawiska homofonii w utworach grupy Oulipo. Badanie oparte jest na przykładzie korpusu, którego źródłem są krótkie formy literackie zebrane w tomie Anthologie de l’OuLiPo (2009) przez M. Bénabou i P. Fournela. Poprzez odwołanie do klasyfikacji figur słów zaproponowanej przez J.-J. Robrieux (2000) i teorii gier słów P. Guiraud (1976), dokonana została analiza konkretnych realizacji oulipijskich „przymusów” (tj. ograniczeń językowych), opartych na zjawisku homofonii. W ramach badania podjęte zostało zagadnienie podwójnej lektury (syntetycznej i analitycznej) oulipijskich tekstów, a także poruszona została kwestia określenia czynników umożliwiających odczytanie gier proponowanych odbiorcy przez autora. Analiza korpusu pozwala na zilustrowanie funkcji gier słów opartych na homofonii i na określenie konsekwencji ich stosowania dla poszukiwania potencjału języka. Homofoniczne gry słów okazują się skutecznym narzędziem stylistycznym, ale także ważną przesłanką do rozważań nad linearną naturą języka, konwencjonalnością jego elementów i relacji między nimi.