Awanturnicze tęsknoty i apokryficzne fabulacje. „Zapomniane” powieści Stefana Chwina z lat 80. i „literatura środka”

Abstract

W latach 80. XX wieku Stefan Chwin publikuje pod pseudonimem Max Lars dwie powieści, klasyfikowane jako literatura młodzieżowa: Ludzie-skorpiony. Przygody Joachima El Toro na wyspach archipelagu San Juan de la Cruz wydane w roku 1985 oraz Człowiek-litera. Przygody Aleksandra Umwelta podczas akcji specjalnej w Gó rach Santa Cruz z 1989 roku. Nie spotkały się one ze szczególnym zainteresowaniem krytyki oraz historii literatury. Dotychczas badacze wskazywali na dwie możliwe przyczyny tego swoistego przeoczenia czy też zignorowania debiutanckiego dwuksięgu powieściowego Chwina. Owe przyczyny wynikały z działających w tych utworach mechanizmów tekstowych. Interesuje mnie, czy na historie snute przez Larsa-Chwina można spojrzeć przez pryzmat refleksji formułowanych w tomie esejów pisanych ze Stanisławem Rośkiem Bez autorytetu. Sądzę, że perypetie Joachima El Toro, bohatera tych powieści, należałoby widzieć jako próbę praktycznego przezwyciężenia (lub wręcz ominięcia) dylematów, jakie pod adresem kultury literackiej później nowoczesności zgłasza Chwin w Bez autorytetu – chodzi przede wszystkim o pułapki rozmaitych form zaangażowania. Chciałbym zaproponować, aby Ludzi-skorpionów i Człowieka-literę postrzegać w kategoriach interesującego stadium przejściowego, w którym wpływy nowoczesności są ewidentne, ale równocześnie dystans wobec modernistycznej literatury staje się kluczowym problemem, który znajduje ujście w swoistej „niekompetencji” i „nieudolności” narracyjno-gatunkowej, a także wyraża się w grze z oczekiwaniami odbiorców.

In the 1980s, Stefan Chwin published two novels under the pseudonym Max Lars, classified as youth literature Scorpio People. The adventures of Joachim El Toro on the islands of the San Juan de la Cruz archipelago published in 1985 and The Letter Man. The adventures of Alexander Umwelt during special action in the Santa Cruz Mountains in 1989. They did not meet with any particular interest from critics and Polish literature historians. So far, researchers have pointed out two possible reasons for this peculiar “oversight” or ignoring Chwin’s debut novels. These reasons resulted from the textual mechanisms operating in these works. I am interested in whether the stories told by Lars-Chwin can be viewed through the prism of the reflections formulated in the volume of essays written with Stanisław Rosiek Bez autorytetu. I believe that the adventures of Joachim El Toro, the protagonist of these novels, should be seen as an attempt to overcome (or even bypass) the dilemmas that Chwin reports with regard to the literary culture of later modernity in Bez autorytetu - it is primarily about the traps of various forms of engagement. I would like to propose that the Scorpio-People and The Letter-Man should be perceived in terms of an interesting transitional stage in which the influences of modernity are evident, but at the same time the distance to modernist literature becomes a key problem that finds its outlet in a specific narrative “incompetence” and “ineptitude”, and is also expressed in a game with the expectations of the audience.