Miejsca obrad sejmików i zjazdów szlacheckich powiatu nowogródzkiego

Abstract

Przedmiotem artykułu są lokalizacje, w których odbywały się zgromadzenia szlacheckie (zjazdy i sejmiki) w powiecie nowogródzkim Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jest to zagadnienie ważne, gdyż ukazuje ono w praktyce rolę i miejsce sejmiku w systemie ustrojowym Rzeczypospolitej Obojga Narodów nawet sejm walny, który był najważniejszym organem Rzeczypospolitej nie posiadał własnego budynku obrad, tym bardziej jest to widoczne w organizacji lokalnych zgromadzeń szlacheckich. Mamy więc do czynienia z adaptacją istniejących możliwości do wymogów życia sejmikowego w Wielkim Księstwie Litewskim po unii lubelskiej z 1569 r. Dzieje sejmików nowogródzkich dają przykład sytuacji, w której szlachta powiatowa sama od początku istnienia instytucji sejmiku tworzyła przestrzeń do sejmikowania i przestrzenie szlacheckiego samorządu, budując sobie pomieszczenia sejmikowe i sądowe. To jest jeden z nielicznych w skali Rzeczypospolitej takich przykładów, który mieści się w konsekwencji w szeroko pojętej archeologii prawnej, i jest oznaką ogromnej dojrzałości szlachty nowogródzkiej. Artykuł porusza również różne kwestie organizacji obrad sejmików i zjazdów szlachty powiatu nowogródzkiego.

The subject of the article is the locations in the Nowogródek (Novgorodok) poviat (district) where noble gatherings were held. This is an important issue as it highlights the role and place of the dietinies (sejmiks) in the political system of the the Polish-Lithuanian Commonwealth. Even the Sejm, which was the most important organ of the Polish-Lithuanian Commonwealth, did not have its own meeting building, which is all the more evident in the organization of local noble assemblies. So we are dealing with the adaptation of the existing possibilities to the requirements of sejmik life. The article also touches upon another issue concerning the organization of dietinies (sejmiks) and other meetings of the Nowogródek poviat (district) nobility. The history of the Nowogródek dietinies (sejmiks) is an example of a case in which the nobility themselves, from the very beginning of the sejmik allocated quarters for sejmik and noble self-government spaces, building sejmik and court rooms for themselves. This is one of the few such examples in the Polish-Lithuanian Commonwealth and a sign of the great maturity of the Nowogródek nobility. Consequently, this example is included in broadly understood legal archeology.