Nauczyciele tajnego nauczania przeciwko totalitarnemu zniewoleniu i w obronie godności dziecka (na przykładzie Ziemi Łomżyńskiej)

Abstract

Artykuł odnosi się do relacji i wspomnień nauczycieli tajnego nauczania na Ziemi Łomżyńskiej w latach II wojny światowej. Są to materiały archiwalne z lat 1972–1978 wydane w 2019 roku z okazji 80. rocznicy powstania Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. Na podstawie relacji scharakteryzowane zostały działania nauczycieli oraz ich wielki i patriotyczny wkład w krzewienie ducha narodowego, budzenie patriotyzmu i wiary wśród dzieci i młodzieży. Szczególnie zwrócono uwagę na sprzeciw wobec totalitarnego zniewolenia przez niemieckiego okupanta oraz działania nauczycieli w obronie godności dzieci/uczniów. Polegały one na uświadamianiu potęgi wiedzy i nauki jako podstawy niezależności, a także budzeniu wiary w ostateczne zwycięstwo i niepodległość ojczyzny. W znacznej części artykułu cytowane są autentyczne wypowiedzi nauczycieli tajnego nauczania oraz wspomnienia uczniów tajnych kompletów, którzy podkreślają, jak ważny był dla nich udział w dostępie do dobrodziejstwa edukacji i wiedzy, dającej późniejszy dobry start zawodowy i życiowy w powojennej rzeczywistości. Warta podkreślenia jest bezkompromisowa postawa wojennych pedagogów jako żołnierzy w cywilnym ubraniu.

The paper refers to the accounts and memories of teachers of secret teaching in the Łomża region during the Second World War. These are archival materials from 1972–1978, published in 2019 on the occasion of the 80th anniversary of the establishment of the Secret Teachers’ Organization. On the basis of the reports, the activities of teachers and their great and patriotic contribution to spreading the national spirit, awakening patriotism and faith among children and young people were characterized. Particular attention was paid to the opposition to the totalitarian enslavement by the German occupier and the actions of teachers to defend the dignity of children / students. They consisted in making people aware of the power of knowledge and science as the basis of independence, as well as awakening faith in the final victory and independence of the motherland. In a large part of the paper, the authentic statements of teachers of secret teaching and memories of students of secret classes are quoted, which emphasize how important it was for them to participate in the access to the benefits of education and knowledge, which would later result in a good start to life and work in the post-war reality. It is worth emphasizing the uncompromising attitude of war educators as soldiers in civilian clothes.