„Dobrą zbudowaliśmy sobie szkołę”. Cele samokształcenia młodzieży gimnazjalnej w Królestwie Polskim we wspomnieniach ludzi nauki

Abstract

W artykule zaprezentowano opinie sześciu osób, które brały udział w organizowaniu i działalności kółek samokształceniowych w rosyjskich gimnazjach na terenie Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku. Wypowiedzi te pochodzą ze wspomnień pisanych przez wychowanków gimnazjów, którzy w dorosłym życiu zajmowali się działalnością naukową. Wykorzystane zostały wspomnienia uczonego socjologa i pedagoga Ludwika Krzywickiego, filozofa i pierwszego rektora Uniwersytetu Łódzkiego Tadeusza Kotarbińskiego, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Stefana Surzyckiego, wychowanka Uniwersytetu Lwowskiego Kazimierza Świerczewskiego, historyka przemysłu i adwokata Stanisława Koszutskiego oraz geofizyka Antoniego Dobrowolskiego. Ich zdaniem, poprzez działalność samokształceniową przygotowane zostały pokolenia inteligencji, a wśród nich także przyszli uczeni. W tych wspomnieniach odnajdujemy sformułowane przez nich cele, którymi kierowali się podejmując tajne samokształcenie. Poza tym szczegółowo opisane są rodzaje zajęć i przedmioty, w ramach których uzupełniano wiedzę, której nie dawała rosyjska szkoła.

The article presents the opinions of six people who participated in the organization and operation of self-education clubs in Russian middle schools in the Kingdom of Poland at the turn of the 19th and 20th centuries. These statements come from memoirs written by junior high school students who dealt with scientific activities in their adult lives. The memoirs of the sociologist and pedagogue Ludwik Krzywicki, the philosopher and first rector of the University of Łódź Tadeusz Kotarbiński, professor of the Jagiellonian University Stefan Surzycki, a graduate of the University of Lviv Kazimierz Świerczewski, industrial historian and lawyer Stanisław Koszutski, and geophysicist Antoni Dobrowolski were used. In their opinion, through self-education, generations of the intelligentsia, including future scientists, were prepared. In these memoirs, we find the goals they formulated, which guided them when undertaking secret self-education. In addition, the types of classes and subjects are described, within which the knowledge that the Russian school did not provide was supplemented.