Szwedzki plan oblężenia Krakowa z 1655 roku jako przykład wykorzystania prac kartograficznych w komunikacji epistolarnej

Abstract

W artykule prezentujemy nieznany plan Krakowa i okolic z dołączonym doń opisem wykonanym w języku szwedzkim, obecnie przechowywany w Archiwum Królestwa (Riksarkivet) w Sztokholmie. Przeprowadzamy analizę okoliczności powstania tego dzieła, która wskazuje, że źródło powstało w dniach 1–7 października 1655 r. Dokument stanowił fragment niezachowanego obecnie listu, a jego celem było zobrazowanie wydarzeń wojennych za pomocą prymitywu kartograficznego uzupełnionego legendą. Zjawisko to lokujemy na szerszym tle ówczesnych przemian światopoglądowych kształtowanych poprzez coraz popularniejsze drukowane atlasy i mapy. Autorem planu musiała być osoba wykształcona i dysponująca sporą wyobraźnią przestrzenną opartą na częstym korzystaniu z map i planów, ale nie był to inżynier wojskowy lub kartograf. Stawiamy hipotezę, że prawdopodobnym jego twórcą był Mathias Palbitzki, dyplomata i koneser sztuki.

In this article we present an unknown map of Krakow (compared to other cartographic sources) and its surroundings with the attached description in Swedish and stored in the National Archives of Sweden. We are scrutinizing the circumstances in which this work came into being, which indicates that the source was created at the beginning of October 1655. This document was attached to an unpreserved letter which was probably sent to the Scandinavian Peninsula. We intend to present this relic as an attempt to depict war events in an epistolographic message through a two-dimensional representation of space with a legend. We place this attempt against the broader background of the worldview changes of the time, shaped by the ever more popular atlases and printed maps. The map and the legend were to complement the epistolographic message, common in the correspondence of the diplomatic and military elites of the 17th century. The author must have been an educated person with considerable spatial imagination. This person’s intellectual horizons are evidenced by, among others, the knowledge of the chorography of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The map was presumably made by Mathias Palbitzki, a diplomat and art connoisseur.