Наивная әкономика восточных славян в исторической ретроспективе: лингвоаксиологический подход

Abstract

Celem artykułu jest analiza dynamiki semantycznej pojęcia „gospodarstwo domowe” w języku staroruskim oraz ustalenie atrybutów kognitywnych w odniesieniu do jego składników logiczno-racjonalnych, figuratywno-percepcyjnych i wartościujących. Naiwny obraz tego określenia odzwierciedlony w jednostkach leksykalnych i frazeologicznych zawiera (explicite lub implicite) znaki konceptualizacji wschodniosłowiańskiego pojęcia gospodarki domowej jako organizacji życia domowego przez pryzmat głównej, pierwszej osoby. W pracy zastosowano metodę analizy semantyczno-językowej i lingwistyczno-kulturowej. Protokoncepcja pojęcia „gospodarka domowa” rozwinęła się poprzez rozszerzenie semantyki i zaakcentowanie konceptu ‘urządzanie domu’, ‘utrzymywanie domu’, ponieważ nowe leksemy домостройство, домоводство wskazują na główny cel działalności w gospodarstwie domowym. Koncepty peryferyjne, werbalizowane w konkretnych i uogólnionych nazwach przedmiotów gospodarstwa domowego (скарбъ, добро, пожитки itp.) potwierdzają stabilność konceptualizacji gospodarki domowej jako organizacji życia domowego i działalności gospodarczej jako działalności zapewniającej zachowanie i wzrost majątku domowego społeczeństwa. Kategoriami aksjologicznymi protopojęcia „gospodarka” są takie cechy prowadzenia gospodarstwa domowego, jak oszczędność, pracowitość, sumienność, racjonalność, które później zostały zwerbalizowane w leksemach хозяйственный i хозяйственник. Źródła leksykograficzne poświadczają ekspansję zakresu nominacyjnego „gospodarka domowa”, uzupełnionego o zapożyczone leksemy ze znaczeniem gospodarności i roztropności (derywaty z rdzeniem әконом-)

The article examines the semantic dynamics of the concept of “household economy” in the Old Russian language, and establishes cognitive attributes in relation to its logical-rational, figurative-perceptual and value components. The naive household economy, reflected in lexical and phraseological units, contains (explicitly or implicitly) signs of the conceptualization of the East Slavic notion of household economy as an organization of domestic life through the figure of the main, first person. The paper uses the method of semantic-linguistic and linguistic-cultural analysis. The proto-concept “household economy” evolved through the expansion of the semantics and accentuation of the attribute ‘setting in/home improvement’, ‘house keeping’ since new lexemes domoustroystvo, domovodstvo convey the main goal of economic activity. Peripheral attributes verbalized in specific and generalized nominations of household items (skarb, dobro, pozhitki etc.) confirm the stability of the conceptualization of the household economy as an organization of domestic life, and economic activity as an activity to ensure the preservation and increase of household property of the community. The axio-categories of the proto-concept “household economy” are such characteristics of running a household as thrift, careful spending, diligence, and rationality, which would later be verbalized in the lexemes khozyaystvennyy, khozyaystvennik [economic, business manager].