Bitwa morska pod Downs w 1639 roku – mapa, tekst, ryciny

Abstract

Bitwa pod Downs (1639 r.) jest jednym z najważniejszych starć morskich pierwszej połowy XVII wieku. Zwycięstwo holenderskiego admirała Maartena Trompa nad drugą Wielką Armadą przypieczętowało zmierzch potęgi Hiszpanii i doprowadziło do zmiany panowania na morzach z hiszpańskiego na holenderskie. Bitwa ta jest niezwykle interesująca z punktu widzenia badacza, ponieważ zachowały się XVII-wieczne źródła różnego typu – pisane, ryciny oraz mapy, co należy do rzadkości. Celem autorki artykułu jest przedstawienie polskiemu czytelnikowi znaczenia poszczególnych źródeł dla odtwarzania przebiegu bitwy. Wykorzystano źródła pisane, jak również nieprezentowane wcześniej polskiemu czytelnikowi źródła ze zbiorów Rijksmuseum w Amsterdamie, ze szczególnym uwzględnieniem dwóch map morskich z 1639 roku.

The Battle of the Downs (1639) is one of the most important naval clashes of the first half of the 17th century. Dutch Admiral Maarten Tromp’s victory over the second Spanish Armada sealed the twilight of Spain’s power and led to a change in the rule of the seas from the Spanish to the Dutch rule. This battle is extremely interesting from a researcher’s point of view due to the survival of 17th century sources of various types – written sources, drawings and maps – which is rare. The aim of this article is to stress the importance of particular sources for the reconstruction of the course of the battle. Written sources were used, as well as sources from the collection of the Rijksmuseum in Amsterdam, never presented to the Polish reader before, with particular emphasis on two nautical maps from 1639. Iconographic sources and maps from the Age of Sail, often treated by military historians as less important, should be a significant element in the reconstruction of naval events, as much as written sources. The map, drawing and text are not separate entities, but complementary sources, making it possible not only to fully reconstruct military events, but also to get to know the context of the period. It is impossible to fully understand military competition on the seas and oceans without understanding the deep economic, cultural, and religious context of the period under study.