Pandemia dezinformacji – prawno-psychologiczny punkt widzenia wobec internetowych ruchów antyszczepionkowych i altmedowych

Abstract

Nowości, zwłaszcza gdy chodzi o dziedzinę ochrony zdrowia, od początku wzbudzały kontrowersje, objawiające się m.in. powstawaniem ruchów z przedrostkiem „anty” w nazwie. Nie może więc dziwić, że również w obecnej sytuacji pandemii i dużej dynamiczności zmian przepisów prawnych pojawiła się liczna grupa osób, które kwestionują słuszność lub prawdziwość szczepień bądź samej pandemii COVID­‑19 – jednakże, biorąc pod uwagę potęgę narzędzi, jakimi są Internet oraz social media, grupa ta uzyskała szeroką płaszczyznę wypowiedzi oraz dużą grupę odbiorców jej komunikatów. Polaryzacja poglądów na tzw. kontrowersyjne tematy nie jest zjawiskiem, którego nie można uzasadnić, jednakże jeśli w grę wchodzi tematyka zdrowia publicznego, denializm naukowy jest szczególnie niepokojący. Brak reakcji na negowanie osiągnięć oraz faktów nauki może mieć negatywny wpływ na kształtowanie społecznych postaw, zwłaszcza wobec tematów takich jak szczepienia. Jednocześnie stosowanie samych prawnych środków przymusu aparatu państwowego bez próby dogłębnej analizy źródła tego problemu, często wynikającego ze schematu działania ludzkiego mózgu oraz natury tego, jak działamy jako członkowie społeczeństwa, wydaje się być niewłaściwym podejściem. W swojej pracy analizuję prawne środki, jakie są możliwe do podjęcia w odniesieniu do ruchów antyszczepionkowych i altmedowych, oraz staram się wyjaśnić na płaszczyźnie socjopsychologicznej, dlaczego społeczeństwo jest i staje się coraz bardziej podatne na denializm naukowy.

Innovations, especially in the field of health care, have aleays been controversial, which has been made particularly apparent, among other things, in the emergence of movements with the prefix “anti” in their names. It comes as no surprise, therefore, that even in the current situation of a pandemic and dynamic changes in legislation, a large group of people has emerged who question the validity or veracity of vaccinations or the COVID­‑19 pandemic itself. Using the power of tools such as the Internet and social media, this group has gained a wide platform for expressing their views and a large audience for their messages. Polarization of views on so­‑called controversial topics is not an unjustifiable phenomenon, but when it comes to public health issues, scientific denialism is particularly troubling. Failure to respond to the denial of the achievements and facts of science can have a negative impact on the formation of social attitudes, especially toward topics such as vaccination. At the same time, using legal coercive measures of the state apparatus alone, without attempting an in­‑depth analysis of the source of this problem, often stemming from the pattern of human brain activity and the nature of how we act as members of society, seems to be the wrong approach. In my paper, I examine the possible legal measures that apply to the anti­‑vaccine and alt­‑med movements and try to explain on a sociopsychological level why society is and is becoming increasingly susceptible to scientific denialism.