Odzwierciedlenie założeń kantowskiej filozofii w poglądach filozoficznoprawnych Antoniego Peretiatkowicza

Abstract

Antoni Peretiatkowicz żył w latach 1884-1956. Jest uznawany obecnie za jednego z najwybitniejszych polskich uczonych okresu międzywojennego. A. Peretiatkowicz związał się na całe życie z utworzonym po I wojnie światowej Uniwersytetem w Poznaniu, na którym wykładał przede wszystkim prawo konstytucyjne, teorię prawa oraz historię filozofii prawa. Jako filozof prawa znany jest głównie z analiz koncepcji polityczno-prawnych takich myślicieli jak J.J. Rousseau, G. Jellinek czy H. Kelsen. W jego poglądach można również dostrzec wyraźne oddziaływania krytycznej filozofii Kanta. Szczególnie silne inspiracje kantowskie związane są z teorią prawa natury o zmiennej treści, której zwolennikiem był A. Peretiatkowicz. Prawo natury, zwane przez niego inaczej prawem intuicyjnym, było psychicznym przejawem tzw. poczucia prawnego. Prawo natury wyrażało bowiem ideał prawa, który przeciwstawiał prawu obowiązującemu. Jego filozoficznoprawne stanowisko wyrażało więc w pewnym sensie rezultat zmagania się koncepcji pozytywistycznych z teorią odradzaj ącego się wówczas prawa natury. A. Peretiatkowicz, odwołując się do kantowskiej filozofii, pisał także o konieczności rozdzielenia prawa od moralności. Poświęcił też wiele uwagi teoretycznym rozważaniom dotyczącym umowy społecznej i utworzeniu państwa praworządnego. Według niego prawo w państwie ma gwarantować zewnętrzną wolność w stosunkach wzajemnych miedzy ludźmi. Z kolei, w nawiązaniu do kantowskiej idei wiecznego pokoju, A. Peretiatkowicz zajmował się również problemem wojny w odniesieniu do idei prawa.