Proszę używać tego identyfikatora do cytowań lub wstaw link do tej pozycji:
http://hdl.handle.net/11320/13466
Pełny rekord metadanych
Pole DC | Wartość | Język |
---|---|---|
dc.contributor.author | Lityński, Adam | - |
dc.date.accessioned | 2022-06-21T10:46:03Z | - |
dc.date.available | 2022-06-21T10:46:03Z | - |
dc.date.issued | 2021 | - |
dc.identifier.citation | Miscellanea Historico-Iuridica, T. 20, Z. 2, 2021, s. 145-173 | pl |
dc.identifier.issn | 1732-9132 | - |
dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11320/13466 | - |
dc.description.abstract | W XIX wieku problem Bałkanów był głównym zagadnieniem politycznym Europy. Bałkany od setek lat znajdowały się pod panowaniem Imperium Osmańskiego. Coraz silniej w sprawy bałkańskie angażowały się inne wielkie imperia: Imperium Rosyjskie oraz Imperium Habsburskie, czyli Austria (po 1867 r. Austro-Węgry). Podzieliły one Bałkany na swoje strefy wpływów. Narody Bałkanów były kulturowo zróżnicowane. Proces kształtowania świadomości narodów był skomplikowany, narastały nacjonalizmy i konflikty. Ogromne znaczenie miały religie – katolicyzm, prawosławie, islam. Oprócz malutkiej Czarnogóry tylko Serbowie od początku XIX w. bohatersko walczyli o niepodległość, ponosząc wielkie ofiary. Stopniowo ją zdobywali: najpierw autonomię w ramach Imperium Osmańskiego, później stali się niezależnym księstwem, wreszcie niezależnym królestwem. Od połowy XIX w. do końca I wojny światowej uchwalili łącznie pięć konstytucji: 1835, 1869, 1888/9, 1901, 1903. Opierały się one częściowo na francuskich (1814, 1830) i belgijskiej (1831) ustawie zasadniczej. Wszystkie konstytucje były stosunkowo nowoczesne i liberalne, na wysokim europejskim poziomie. Autor w artykule dokonuje analizy i przedstawia najważniejsze treści tych konstytucji. Z biegiem lat rozwijało się przekonanie , iż to Serbia pod swoim przywództwem ma zjednoczyć i wyzwolić narody bałkańskie. Autor pokazuje, jak koniec I Wielkiej Wojny przyniósł zderzenie idei Wielkiej Serbii z ambicjami narodów bałkańskich żyjących pod panowaniem Austro-Węgier. Powstało Królestwo Serbów-Chorwatów-Słoweńców (Królestwo SHS), od początku pełne kłopotów wewnętrznych. | pl |
dc.description.abstract | In the 19th century, the Balkan problem was a major political issue in Europe. The Balkans were under the rule of the Ottoman Empire for hundreds of years. Other great empires became increasingly involved in Balkan affairs: the Russian Empire and the Habsburg Empire of Austria (after 1867 Austria-Hungary). They divided the Balkans into their spheres of influence. The nations of the Balkans were culturally diverse. The process of forming the consciousness of nations was complicated; nationalisms and conflicts were growing. Religions were of great importance – Catholicism, Orthodoxy, Islam. Apart from tiny Montenegro, only the Serbs have fought heroically for independence since the early 19th century, making great sacrifices. Gradually they gained it: first, autonomy within the Ottoman Empire, then they became an independent principality, and finally an independent kingdom. From the mid-19th century until the end of World War I, they passed a total of five constitutions: 1835, 1869, 1888/9, 1901, 1903. They were based partly on the French (1814, 1830) and Belgian (1831) Basic Laws. All constitutions were relatively modern and liberal, at a high European level. In the article the author analyses and presents the most important contents of these constitutions. Over the years, a conviction was developed that it was Serbia that would unite and liberate the Balkan nations under its leadership. The author shows how the end of the First Great War brought a clash between the idea of a Greater Serbia and the ambitions of the Balkan nations living under Austro-Hungarian rule. The Kingdom of Serbs-Croats-Slovenes (Kingdom SHS) was established-full of internal troubles from the beginning. | pl |
dc.language.iso | pl | pl |
dc.publisher | Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku | pl |
dc.rights | Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC BY-SA 4.0) | - |
dc.rights.uri | https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl | - |
dc.subject | Bałkany | pl |
dc.subject | nacjonalizm | pl |
dc.subject | walka o niepodległość | pl |
dc.subject | Serbia | pl |
dc.subject | konstytucje | pl |
dc.subject | Balkans | pl |
dc.subject | nationalism | pl |
dc.subject | struggle for independence | pl |
dc.subject | constitutions | pl |
dc.title | Od Wielkiej Serbii do Królestwa SHS. Historyka ustroju uwag kilka | pl |
dc.title.alternative | From Greater Serbia to the Kingdom of SHS. A Few Remarks of a State System Historian | pl |
dc.type | Article | pl |
dc.rights.holder | Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe (CC BY-SA 4.0) | pl |
dc.identifier.doi | 10.15290/mhi.2021.20.02.10 | - |
dc.description.Email | adamlityn@interia.pl | pl |
dc.description.Affiliation | Wyższa Szkoła Humanitas w Sosnowcu | pl |
dc.description.references | Bäcker R., Islam: między fundamentalizmem a totalitaryzmem, (w:) Islam a świat, red. R. Bäcker, S. Kitaba, Toruń 2005. | pl |
dc.description.references | Banac I., hasło Radić Stjepan, (w:) Krležijana, red. V. Visković, t. 2, Zagreb 1999. | pl |
dc.description.references | Banac I., hasło Strossmayer Josip Juraj, (w:) Krležijana, red. V. Visković, t. 2, Zagreb 1999. | pl |
dc.description.references | Batowski H., Rozpad Austro-Węgier 1914–1918. (Sprawy narodowościowe i działania dyplomatyczne), wyd. 2, Kraków 1982. | pl |
dc.description.references | Benson L., Jugosławia. Historia w zarysie, tłum. B. Gutowska-Nowak, Kraków 2011. | pl |
dc.description.references | Biskupski K., Ustrój polityczny Belgii, Toruń 1964. | pl |
dc.description.references | Cetnarowicz A., Udział Polaków w rozwoju ruchów narodowych i idei zjednoczeniowej wśród Słowian południowych, (w:) Współcześni Słowianie wobec własnych tradycji i mitów. Sympozjum w Castel Gandolfo 19-20 sierpnia 1996, red. M. Bobrownicka, L. Suchaek, F. Ziejko, Kraków 1997. | pl |
dc.description.references | Čolović I., Śmierć na Kosowym Polu. Historia mitu kosowskiego, tłum. Z. Dimitrijević, A. Łasek, M. Petryńska, M. Wierzbicka, Sejny 2019. | pl |
dc.description.references | Courtois S., Pannẻ J., Rewolucja światowa, wojna domowa i terror, (w:) Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, wstęp do wyd. pol. K. Kersten, Warszawa 1999. | pl |
dc.description.references | Czamańska I., Szczepański W., Serbia, (w:) Vademecum bałkanisty. Lata 500–2007, red. I. Czamańska, Z. Pentek, Poznań 2009. | pl |
dc.description.references | Črnja Z., Kulturna povijest Hrvatske, Opatija-Beograd 1988. | pl |
dc.description.references | Despalatović E.M., Ljudevit Gaj and the Illyrian Movement, New York 1975. | pl |
dc.description.references | Dymarski M., Kształtowanie się systemu politycznego Serbii i Bułgarii w XIX i pierwszych latach XX wieku, „Prace Komisji Środkowoeuropejskiej PAU” 2010, t. 18. | pl |
dc.description.references | Encyklopedia politologii, red. M. Żmigrodzki, t. 2: Ustroje państwowe, red. W. Skrzydło, M. Chmaj, Zakamycze 2000. | pl |
dc.description.references | Felczak W., Wasilewski T., Historia Jugosławii, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1985. | pl |
dc.description.references | Fiedorczyk P., Lityński A., Stawarska-Rippel A., Wojny XX wieku i ich skutki dla ustrojów państwowych i prawa, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, z. 1. | pl |
dc.description.references | Gavrilović D., Stjepan Radić i Srbi (1871–1918.), Split 2002. | pl |
dc.description.references | Gibas-Krzak D., Zmierzch panowania tureckiego na Bałkanach. Polityczne, społeczno--kulturowe i militarne uwarunkowania schyłku władania Bośnią i Hercegowiną przez Osmanów, „Balcanica Posnaniensia” 2015, XXII, z. 2. | pl |
dc.description.references | Grodziski S., Habsburgowie. Dzieje dynastii, wyd. 2 poszerzone, Kraków 2013. | pl |
dc.description.references | Gubrynowicz A., hasło Protić Stojan, (w:) Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski i J. Kofman, Warszawa 2004. | pl |
dc.description.references | Horvat J., Ante Starčević. Kulturno-povijesna slika, Zagreb 1990. | pl |
dc.description.references | Jelavich B., Historia Bałkanów, t. 1: Wiek XVIII i XIX, tłum. J. Polak i K. Salawa, Kraków 2005, t. 2: Wiek XX, tłum. M. Chojnacki, J. Hunia, Kraków 2005. | pl |
dc.description.references | Kale E., Hrvatski kulturni i politički identitet, Osijek–Zagreb–Split 1999. | pl |
dc.description.references | Klejn Z., Bułgaria. Szkice z dziejów najnowszych, Pułtusk 2005. | pl |
dc.description.references | Koszel B., Żerko S., Słownik polityków XX wieku, Poznań 1997. | pl |
dc.description.references | Leksykon historii powszechnej 1900–1945, red. S. Sierpowski przy współpr. S. Żerki, Poznań 1996. | pl |
dc.description.references | Leksykon historii świata, red. A. Bartnicki, Warszawa 1998. | pl |
dc.description.references | Mikołajczak M., Czamańska I., Czarnogóra, (w:) Vademecum bałkanisty. Lata 500–2007, red. I. Czamańska, Z. Pentek, Poznań 2009. | pl |
dc.description.references | Morawski W., Szawłowska S., Wojny rosyjsko-tureckie od XVII do XX wieku, Warszawa 2006. | pl |
dc.description.references | Orzelska A., hasło Aleksander I Karadziordziewić, (w:) Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski i J. Kofman, Warszawa 2004. | pl |
dc.description.references | Orzelska A., hasło Korošec Antun, (w:) Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski i J. Kofman, Warszawa 2004. | pl |
dc.description.references | Orzelska A., hasło Nikola Pašić, (w:) Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski i J. Kofman, Warszawa 2004. | pl |
dc.description.references | Orzelska A., hasło Supilo Frano, (w:) Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski i J. Kofman, Warszawa 2004. | pl |
dc.description.references | Orzelska A., hasło Trumbić Ante, (w:) Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski i J. Kofman, Warszawa 2004. | pl |
dc.description.references | Palmer A., Kto jest kim w polityce: Świat od roku 1860, Warszawa 1998. | pl |
dc.description.references | Palmowski J., Słownik najnowszej historii świata 1900–2007, red. wyd. pol. P.M. Majewski, Warszawa 2008, t. 1- 6. | pl |
dc.description.references | Paruch W., Między polityzacją etnosu a etnicyzacją demosu: refleksje o polityce narodowej na Bałkanach, „Annales UMCS” 2016, sectio M, t. 1. | pl |
dc.description.references | Pavičić S., Hrvatska vojna i ratna povijest. I prvi svjetski rat, Split 2009. | pl |
dc.description.references | Pavlowitch S.K., Historia Bałkanów (1804–1945), tłum. J. Polak, Warszawa 2009. | pl |
dc.description.references | Petrak N., hasło Korošec Antun, (w:) Krležijana, red. V. Visković, t. 1, Zagreb 1993. | pl |
dc.description.references | Petrinović I., Politička misao Frana Supila, Split 1988. | pl |
dc.description.references | Podolak M., System polityczny Chorwacji, (w:) Systemy polityczne państw bałkańskich, red. T. Bichta, M. Podolak, Lublin 2012. | pl |
dc.description.references | Podolak M., System polityczny Serbii, (w:) Systemy polityczne państw bałkańskich, red. T. Bichta, M. Podolak, Lublin 2012. | pl |
dc.description.references | Powszechna historia ustroju. Wybór źródeł, A. Bereza, A. Fermus-Bobowiec, G. Smyk, W. Tekely, W. Witkowski; wstęp W. Witkowski, przedmowa M. Kallas, Warszawa 2015. | pl |
dc.description.references | Rapacka J., Leksykon tradycji chorwackich, Warszawa 1997. | pl |
dc.description.references | Rapacka J., O idei jugosłowiańskiej jako idei narodowej, (w:) Współcześni Słowianie wobec własnych tradycji i mitów. Sympozjum w Castel Gandolfo 19-20 sierpnia 1996, red. M. Bobrownicka, L. Suchanek, F. Ziejko, Kraków 1997. | pl |
dc.description.references | Reychman J., Historia Turcji, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973. | pl |
dc.description.references | Roszkowski W., hasło Radić Stjepan, (w:) Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski, J. Kofman, Warszawa 2004. | pl |
dc.description.references | Rubacha J., Bułgarski sen o Bizancjum. Polityka zagraniczna Bułgarii w latach 1878–1913, Warszawa 2004. | pl |
dc.description.references | Šicel M., hasło Gaj Ljudevit, (w:) Krležijana, red. V. Visković, t. 1, Zagreb 1993. | pl |
dc.description.references | Šišić F., Povijest Hrvata. Pregled povijesti hrvatskogo naroda 600–1918, Split 2004. | pl |
dc.description.references | Skowronek J., Kraje bałkańskie w latach 1815–1849. Między status quo a radykalnymi przeobrażeniami, (w:) Europa i świat w epoce restauracji, romantyzmu i rewolucji 1815–1849, red. W. Zajewski, t. 2, Warszawa 1991. | pl |
dc.description.references | Skrzydło W., Belgia, (w:) Encyklopedia politologii, pod red. M. Żmigrodzkiego, t. 2: Ustroje państwowe, red. W. Skrzydło, M. Chmaj, Zakamycze 2000. | pl |
dc.description.references | Skrzydło W., wstęp do: Konstytucja Belgii. Tekst jednolity z 14 lutego 1994 r., wstęp i tłumaczenie W. Skrzydło, Warszawa 1996. | pl |
dc.description.references | Slišković S., Katolicyzm w służbie nacji, (w:) Josip Juraj Strossmayer. Hrvatska. Ekumenizam. Europa. Chorwacja. Ekumenizm. Europa, red. M. Dąbrowska-Partyka, M. Czerwiński, Kraków 2007. | pl |
dc.description.references | Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej, red. W. Roszkowski, J. Kofman, Warszawa 2004. | pl |
dc.description.references | Słownik historii XX wieku, B. Bankowicz, M. Bankowicz, A. Dudek, wyd. 2 rozszerzone, Kraków 1993. | pl |
dc.description.references | Smith-Pavelić A., Dr Ante Trumbić Problem hrvatsko-sprskich odnosa, München 1959. | pl |
dc.description.references | Stranjaković D., Misja Franciszka Zacha w Zagrzebiu w 1848 roku, „Przegląd Historyczny” 1961, t. 52, z. 2. | pl |
dc.description.references | Stančić N., Hrvatska nacija i nacjonalizam u 19. i 20. stoljeću, Zagreb 2002. | pl |
dc.description.references | Strecha M., hasło Protić Stojan, (w:) Krležijana, red. V. Visković, t. 2, Zagreb 1999. | pl |
dc.description.references | Tanty M., Bałkany w XX wieku. Dzieje polityczne, Warszawa 2003. | pl |
dc.description.references | Todorova M., Bałkany wyobrażone, tłum. P. Szymon, M. Budzińska, Wołowiec 2008. | pl |
dc.description.references | Vademecum bałkanisty. Lata 500-2007, red. I. Czamańska, Z. Pentek, Poznań 2009. | pl |
dc.description.references | Visković V., hasło Supilo Frano (w:) Krležijana, red. V. Visković, t. 2, Zagreb 1999. | pl |
dc.description.references | Waldenberg M., Rozbicie Jugosławii. Jugosłowiańskie lustro międzynarodowej polityki, t. 1: 1991–2002, t. 2: 2002–2004, Warszawa 2005. | pl |
dc.description.references | Wasilewski T., Historia Bułgarii, wyd. 2 poprawione i uzupełnione, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łodź 1988. | pl |
dc.description.references | Wereszycki H., Pod berłem Habsburgów. Zagadnienia narodowościowe, Kraków 1986. | pl |
dc.description.references | Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2005, t. 1-31. | pl |
dc.description.references | Wojnicki J., Instytucja rządu Republiki Serbii w systemie organów władzy, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2010, z. 2-3. | pl |
dc.description.references | Wojnicki J., System konstytucyjny Serbii i Czarnogóry, Warszawa 2005. | pl |
dc.description.references | Zdanowski J., Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku, Wrocław 2010. | pl |
dc.description.references | Zieliński B., Josip Juraj Strossmayer a idea zjednoczonej Europy, (w:) Josip Juraj Strossmayer. Hrvatska. Ekumenizam. Europa. Chorwacja. Ekumenizm. Europa, red. M. Dąbrowska-Partyka, M. Czerwiński, Kraków 2007. | pl |
dc.description.references | Znamierowska-Rakk E., Idea narodowa w konfrontacji z zamysłami wspólnotowymi. Przykład Jugosławii, „Kwartalnik Historyczny” 2018, t. CXXV, z. 2. | pl |
dc.description.references | Znamierowska-Rakk E., Z genezy pierwszego państwa jugosłowiańskiego. Idea narodowa w konfrontacji z koncepcją wspólnotową na Bałkanach, (w:) Europa Środkowa i Bałkany. Konteksty historyczne i politologiczne. Narody, mniejszości narodowe i religijne. Księga jubileuszowa ofiarowana Prof. dr hab. Irenie Stawowy-Kawce, red. M. Korzeniewska-Wiszniewska, A. Kastory, R. Woźnica, Kraków 2019. | pl |
dc.description.references | Burić J., Grof Janko Drašković, https://hrcak.srce.hr (01.08.2021). | pl |
dc.description.references | Drašković Janko, hasło w: https://www.enciklopedija.hr/natuknica.aspx?ID=16192 (01.08.2021). | pl |
dc.description.references | http://srpskaenciklopedija.org/doku.php?id= (21.08.2020). | pl |
dc.description.references | Konstytucja (28 VI 1921) Królestwa SHS (tzw. widowdańska; tekst: Ustav Kral'evine Srba, Hrvata i Slovenaca (1921) // Konstytucja (28 VI 1921) Królestwa SHS (tzw. widowdańska ; tekst: Устав Краљевине Срба, Хрвата и Словенаца (1921), w: https://sr.wikisource.org/wiki/Устав_Краљевине_Срба,_Хрвата_и_Словенаца_(1921) (28.10.2018). | pl |
dc.description.references | Konstytucja 1869, https://www.uzzpro.gov.rs/doc/biblioteka/digitalna-biblioteka/Ustav%20knjazevstva%20Srbije%201869.pdf (23.06.2021); http://mojustav.rs/wpcontent/uploads/2013/04/Namesnicki-ustav-iz-1869.pdf (26.07.2021). | pl |
dc.description.references | Konstytucja 1901 Ustav Kral'evine Srbi'e, 1901 // Konstytucja 1901 Устав Краљевине Србије, 1901., https://www.uzzpro.gov.rs/biblioteka-digit.html (23.06.2021). | pl |
dc.description.references | Konstytucja 1903 USTAV ZA KRAL'EVINU SRBIJ'U PRPGLAŠEN 5. J'una 1903 G., PBNARPDPVAN U SRPSKIM NPVINAMA 7. J'una 1903 G., ZBPRNIK LVIII, 552 // Konstytucja 1903 УСТАВ ЗА КРАЉЕВИНУ СРБИЈУ ПРПГЛАШЕН 5. ЈУНА 1903 Г., ПБНАРПДПВАН У СРПСКИМ НПВИ НАМА 7. ЈУНА 1903 Г., ЗБПРНИК LVIII, 552, https://projuris.org/RETRO LEX/Ustav%20Kraljevine%20Srbije%20(1 903).pdf (25.07.2021). | pl |
dc.description.references | Królestwo SHS; tekst noweli konstytucyjnej 1929 r.: Zakon_o_kral'evsko'_vlasti-_i_vrhovno'_državno'_upravi_(1929) // Закон_о_краљевск ој_власти_и_врховној_државној_управи_(1929), https://sr.wikisource.org/wiki/За кон_о_краљевској_власти_и_врховној_државној_управи_(1929) (28.10. 2018). | pl |
dc.description.references | MAPA Serbia 1878 – źródło: https://pl.wikinew.wiki/wiki/Principality_of_Serbia (21.07.2021). | pl |
dc.description.references | Starčević Ante, hasło w: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Starcevic-Ante;3979058.html (01.08.2021). | pl |
dc.description.references | Ustav Kral'evine Srba, Hrvata i Slovenaca (1921) //Устав Краљевине Срба, Хрвата и Словенаца (1921), https://sr.wikisource.org/wiki/Уcтав_Краљевине_Срба,_Хрвата_и_Словенаца_(1921) (28.10.2018). | pl |
dc.description.references | USTAV KRAL'EVINE SRBIJ'E PROGLAŠEN 22. DECEMBRA 1888. GOD. NA VELIKOJ'NARODNOJ' SKUPŠTINI, DRŽANOJ' U BEOGRADU MESECA DE CEMBRA 1888. GODINE // УСТАВ КРАЉЕВИНЕ СРБИЈЕ ПРОГЛАШЕН 22. ДЕЦЕМБРА 1888. ГОД. НА ВЕЛИКОЈ НАРОДНОЈ СКУПШТИНИ, ДРЖАНОЈ У БЕОГРАДУ МЕСЕЦА ДЕЦЕМБРА 1888. ГОДИНЕ, https://www.uzzpro.gov.rs/doc/biblioteka/digitaln a-biblioteka/1888-ustav-knjazevstva-srbije.pdf (dostęp: 23.06.2021). | pl |
dc.identifier.eissn | 2719-9991 | - |
dc.description.volume | 20 | pl |
dc.description.issue | 2 | pl |
dc.description.firstpage | 145 | pl |
dc.description.lastpage | 173 | pl |
dc.identifier.citation2 | Miscellanea Historico-Iuridica | pl |
dc.identifier.orcid | 0000-0003-0899-9130 | - |
Występuje w kolekcji(ach): | Miscellanea Historico-Iuridica, 2021, tom XX, Z. 2 |
Pliki w tej pozycji:
Plik | Opis | Rozmiar | Format | |
---|---|---|---|---|
MHI_20_2_2021_A_Litynski_Od_Wielkiej_Serbii_do_Krolestwa_SHS.pdf | 1,62 MB | Adobe PDF | Otwórz |
Pozycja ta dostępna jest na podstawie licencji Licencja Creative Commons CCL