Enter the New Negro. Cultural Dimensions of the Harlem Renaissance

Abstract

Mimo że ludność murzyńska stanowiła część społeczności amerykańskiej od początków XVII wieku, bytowała ona poza głównym nurtem kultury kolonii brytyjskich, a następnie Stanów Zjednoczonych. Na początku XX wieku czarna grupa etniczna wykształciła pewne elementy świadomości przynależności do swojej rasy, czego rezultatem było rozbudzenie się życia kulturalnego i artystycznego określanego mianem Renesansu Harlemowskiego. Ta jakościowa transformacja była w znaczącej mierze skutkiem migracji Afroamerykanów z Południa Stanów Zjednoczonych w kierunku przemysłowych aglomeracji Północy. Wraz ze zmianą miejsca zamieszkania, tradycyjna społeczność wiejska przekształcała się, w sposób często bolesny - komplikowany nadrzędnością czynnika rasy - w masową społeczność wielkomiejską. Rozpoczął się skomplikowany proces integracji, a miejscem gdzie przejawiało się to najjaskrawiej była dzielnica Nowego Jorku - Harlem. Niniejsza praca jest studium kultury afroamerykańskiej w okresie trzech pierwszych dziesięcioleci XX wieku, a w szczególności koncentruje się na wielowymiarowych kontekstach społecznych i artystycznych Renesansu Harlemowskiego. W pierwszych dwóch rozdziałach, wykorzystując głównie socjologiczne i historyczne narzędzia opisu i analizy, autor śledzi historię dzielnicy Harlem: motywacje migracji na północ, kolejne fale migracyjne, wpływ nowo przybyłych na inne grupy etniczne, wyłanianie się zintegrowanej społeczności afroamerykańskiej z jej społecznymi i kulturowymi instytucjami, i wreszcie skomplikowany proces formowania się świadomości rasowej. Społeczny i intelektualny ferment towarzyszący procesom migracyjnym, a szczególnie aktywność ludzi tej miary co Du Bois, Locke i Garvey, zaczął przyciągać do Harlemu młodych ambitnych twórców z innych regionów kraju jak i z rejonu Karaibów. Dzielnica powoli stawała się symbolem kształtujących się wyobrażeń Nowego Murzyna, a Harlem okrzyknięto "Mekką" i "Kulturową Stolicą Czarnej Ameryki". Na scenę wstępowało drugie pokolenie - pokolenie wyrażające się nie aktywnością polityczną, społeczną lub intelektualną lecz artystyczną. Rozdziały trzeci i czwarty poświęcone są manifestacj om artystycznym Renesansu Harlemowskiego w których autor koncentruje się na prześledzeniu procesu poszukiwań tożsamości przez afroamerykańskich artystów i intelektualistów. Ponadto dokonuje przeglądu poprzedzającej Renesans czarnej kultury mającej znaczący wpływ na rozwój koncepcji Nowego Murzyna, aby wreszcie poddać analizie dwie najważniejsze publikacje tego okresu: numer periodyku The Survey Graphic poświęcony w całości Harlemowi i antologię The New Negra. Parafrazując spostrzeżenie Margaret Perry, można stwierdzić, że Renesans Harlemowski nie był egzotycznym kwiatem, który rozkwitł na pustyni, lecz ruchem kulturowym silnie uwarunkowanym przez siły wewnętrzne (żywotną i niezwykle witalną czarną tradycję ludową) jak i zewnętrze (otaczającą kulturę białych). Piąty rozdział pracy rozpatruje ten okres w szerszym kontekście kultury i gospodarki amerykańskiej, w szczególności odnosząc się do dominującej w owym okresie filozofii pragmatyzmu jak i do kontekstów rozwijającej się kultury masowej wraz z jej wszechobecnym komercjalizmem. Murzyni, podobnie jak przedstawiciele innych grup etnicznych, pragnęli przekonać siebie i pozostałych członków społeczeństwa amerykańskiego, że są im równi pod względem możliwości twórczych i zdolni do tworzenia znaczących dzieł, manifestując tym samym swój udział w ogólnej kulturze narodowej. Ta siła kierowała młodych, ambitnych czarnych artystów lat dwudziestych XX wieku ku głównemu nurtowi kultury amerykańskiej, mimo silnie odczuwanej wewnętrznej potrzeby wyrażania rasowej tożsamości. Widoczne rozdwojenie tożsamości niosło ze sobą frustrację i często tworzyło barierę nie do pokonania przez większość artystów. Dylemat, który odciskał swój ślad w dziełach poprzedzających Renesans Harlemowski, mimo deklaracji o zerwaniu związków z poprzednią epoką, został nieuchronnie przeniesiony w lata dwudzieste XX wieku i przenikał także dzieła Nowego Murzyna. Podstawowej prawdy - że Afroamerykanie są i pozostaną członkami społeczeństwa amerykańskiego - nie mógł przezwyciężyć żaden, choćby najbardziej radykalny, manifest artystyczny. Amerykańskie ideały i marzenia - a ściślej wartości klasy średniej akceptowane przez większość Afroamerykanów - nie mogły stać się fundamentem sformułowania "czarnej estetyki", Reasumując, praca bada w jakim stopniu Afroamerykanie jako grupa podlegali procesom akulturacji i na ile udało im się zachować w dominującej białej kulturze swoją rasową i kulturową tożsamość. Mimo że wielu krytyków (w szczególności białych) postrzega Renesans Harlemowski jako zaledwie jeden z wielu komponentów kulturowej mozaiki Ameryki, w historii Afroamerykanów ten relatywnie krótki okres pozostaje epoką znaczącą zarówno artystycznie jak i intelektualnie. Nie udzielono wprawdzie definitywnych odpowiedzi na dręczące tę grupę pytania, lecz przynajmniej sprecyzowano stanowiska co do miejsca i roli kultury afroamerykańskiej w głównym nurcie dominującej kultury Ameryki. Należy stwierdzić, że Renesans Harlemowski odgrywał istotną rolę w czasie swego rozkwitu, a i do dziś pozostaje epoką odniesień młodych afroamerykańskich twórców poszukujących swojej tożsamości i form artystycznej ekspresji. Pracę uzupełnia Aneks zawierający zbiór wizualnych reprezentacji afroamerykańskiej rzeźby, ilustracji i reklam prasowych.