Tadeusza Micińskiego wizja Litwy i Litwinów – u progu I wojny światowej

Abstract

Autor artykułu analizuje tu głównie reportaż T. Micińskiego, zatytułowany Połąga (1905). Połąga to miejscowość leżąca dziś na Litwie, nad Morzem Bałtyckim. W czasach wizyty Micińskiego w Połądze leżała ona w granicach Imperium Rosyjskiego, choć zamieszkiwali ją głównie Polacy, gdyż była własnością polskiego rodu szlacheckiego, Tyszkiewiczów. Połąga stawała się szczególnie atrakcyjna w okresie letnim – zjeżdżało do niej wówczas wielu przyjezdnych, najczęściej Polaków z Galicji i Królestwa. W tym kontekście M. Bajko ukazuje stosunek Micińskiego do Litwy, kwestii zapatrywań Polaków na jej ewentualną niepodległość, a także opisuje wzajemne stosunki polsko-litewskie w wybranych utworach Micińskiego. Pisarz uznawał samoistność Litwy i potrzebę samostanowienia narodu litewskiego, bolał nad dążnościami antypolskimi wśród litewskich patriotów (Młoda Litwa), wierzył jednak, że z czasem zawiązany zostanie trwały sojusz Polaków i Litwinów, których m.in. łączył wspólny wróg – Prusy.

The author of the article mainly analyzes T. Miciński’s reportage titled Palanga (1905). Palanga is a town situated in today’s Lithuania, on the coast of the Baltic Sea. At the time of Miciński’s visit to Palanga, it was part of the Russian Empire, although it was mainly inhabited by Poles, as it was owned by a Polish noble family, the Tyszkiewicz. Palanga became particularly attractive during the summer – many visitors came to it, most often Poles from Galicia and the Kingdom. In this context, M. Bajko shows Miciński’s attitude towards Lithuania, along with Poles’ feelings about its possible independence. Also, Bajko describes mutual Polish-Lithuanian relations in selected works by Miciński. The writer acknowledged the independence of Lithuania and the need for self-determination of the Lithuanian people, he pained over the antiPolish aspirations among Lithuanian patriots (Young Lithuania), but still he believed that over time a lasting alliance of Poles and Lithuanians would be formed, as they were connected by a common enemy – Prussia.

Pranešime autorius visų pirma nagrinėja neseniai atrastą, iki šiol nežinomą 1905 m. Micinskio reportažą pavadintą Połąga (Palanga). Rašinys yra skirtas populiariam tiek dabar, tiek ir daugiau, kaip prieš šimtmetį pajūrio kurortui - Palangai. Reportažo autorius pateikia čia visą eilę įdomių pastebėjimų apie Lietuvą ir lietuvius bei apie Lietuvos ir Lenkijos santykius. Teksto analizė, papildyta kitokiomis nuomonėmis apie lietuvius, išbarstytomis daugelyje Nietota autoriaus kūriniuose, leidžia nubraižyti glaudų vaizdą, viziją to, kokie buvo arba yra, o kokie ateityje turėtų būti santykiai tarp lietuvių ir lenkų. Micinski nebuvo įsitikinęs, ar lietuviai turėtų visiškai nutraukti daugiaamžią sąjungą su lenkais tam, kad kurti savo nepriklausomybę. Su kartėliu stebėjo stiprėjantį tarp lietuvių ir lenkų antagonizmą.