Proszę używać tego identyfikatora do cytowań lub wstaw link do tej pozycji:
http://hdl.handle.net/11320/11941
Pełny rekord metadanych
Pole DC | Wartość | Język |
---|---|---|
dc.contributor.author | Stasiewicz, Piotr | - |
dc.date.accessioned | 2021-11-15T11:51:57Z | - |
dc.date.available | 2021-11-15T11:51:57Z | - |
dc.date.issued | 2021 | - |
dc.identifier.isbn | 978-83-242-3699-2 | - |
dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11320/11941 | - |
dc.description.abstract | Książka Sześć odcieni czerni. Szkice o klasykach powieści noir jest, w zamierzeniu autora, uzupełnieniem istotnej luki w polskim literaturoznawstwie, jaką jest brak naukowej refleksji nad zjawiskiem znanym jako powieść noir. Stosowane w Polsce od kilkudziesięciu lat określenie „czarny kryminał” jest z jednej strony mylące, z drugiej niemające swego odpowiednika w żadnym innym języku, z trzeciej zacierające związek tej literatury z filmem noir, z czwartej wreszcie nieoddające istoty samego zjawiska. Proponowane tu szkice dotyczą sześciu najważniejszych przedstawicieli prozy określanej mianem noir w literaturze amerykańskiej, którzy swoje utwory napisali i wydali między 1929 i 1960 rokiem. Są to Dashiell Hammett, James M. Cain, Raymond Chandler, Cornell Woolrich, David Goodis i Jim Thompson. Każdy w nich w indywidualny sposób przedstawiał wizję świata i kreował swoich bohaterów, współtworząc tym samym zjawisko, które określamy dziś jako prozę noir. Zawartym w niniejszej książce szkicom poświęconym autorom uznanym od lat za klasyków literatury kryminalnej, Hammettowi, Cainowi i Chandlerowi, towarzyszą analizy dotyczące mniej znanych twórców, Woolricha, Goodisa, Thompsona, mających – szczególnie na gruncie polskim – status pisarzy zapomnianych, nieczytanych i nietłumaczonych, a których wkład w zjawisko literatury noir trudno jednak przecenić. | pl |
dc.description.sponsorship | Projekt finansowany w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Regionalna Inicjatywa Doskonałości” na lata 2019–2022 nr projektu 009/RID/2018/19 kwota finansowania 8 791 222,00 zł | pl |
dc.language.iso | pl | pl |
dc.publisher | Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS | pl |
dc.subject | powieść noir neo-noir | pl |
dc.title | Sześć odcieni czerni. Szkice o klasykach powieści noir | pl |
dc.type | Book | pl |
dc.rights.holder | ©Copyright Piotr Stasiewicz and Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS | pl |
dc.identifier.doi | 10.15290/socsokpn.2021 | - |
dc.description.Email | piotr.stasiewicz@uwb.edu.pl | pl |
dc.description.Biographicalnote | Piotr Stasiewicz (ur. 1974) – wykładowca literatury na Uniwersytecie w Białymstoku, autor książek Poezja Tomasza Kajetana Węgierskiego (2012), Między światami. Intertekstualność i postmodernizm w literaturze fantasy (2016) oraz artykułów poświęconych literaturze XVIII wieku, współczesnej fantastyce i historii gier komputerowych. | pl |
dc.description.Affiliation | Wydział Filologiczny Uniwersytet w Białymstoku | pl |
dc.description.references | Cain, James Mallahan [1995], Listonosz dzwoni zawsze dwa razy, Podwójne odszkodowanie, przeł. Jan Stanisław Zaus, Irena Ciechanowska-Sudymont, Poznań: Rebis (The Postman Always Rings Twice, 1934; Double Indemnity, 1936). | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [1974], Wysokie okno, przeł. Wacław Niepokólczycki, Warszawa: Czytelnik (The High Window, 1942). | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [1983], Mówi Chandler, przeł. Ewa Budrewicz, Warszawa: Czytelnik (Raymond Chandler Speaking, 1962). | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [1985], Żegnaj laleczko, przeł. Ewa Życieńska, Warszawa: Czytelnik (Farewell, my Lovely, 1940). | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [1988], Czysta robota: opowiadania, przeł. Robert Ginalski, Warszawa: Czytelnik. | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [1990], Kłopoty to moja specjalność, przeł. Michał Roniker, Gdańsk: Oficyna Wydawnicza Graf. | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [1993], Człowiek, który lubił psy, przeł. Michał Roniker, Warszawa: Da Capo. | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [2006], Playback, przeł. Leszek Stafiej, Toruń: C&T (Playback, 1958). | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [2007], Tajemnica jeziora, przeł. Zbigniew Gieniewski, Toruń: C&T (The Lady in the Lake, 1943). | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [2009], Głęboki sen, przeł. Beata Długajczyk, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie (The Big Sleep, 1939). | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [2009], Szantażyści nie strzelają, przeł. Agnieszka Klonowska, Robert Ginalski, Toruń: C&T. | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [1998], Ucieczka gangstera, przeł. Dorota Rybicka, Toruń: C&T (The Getaway, 1958). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2010], Z piekła rodem, przeł. Marta Kisiel-Małecka, Toruń: C&T (A Hell of a Woman, 1954). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2011], Naciągacze, przeł. Marta Kisiel-Małecka, Toruń: C&T (The Grifters, 1963). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2011], Ślicznotka, przeł. Marta Kisiel-Małecka, Toruń: C&T (A Swell-Looking Babe, 1954). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2012], Morderca we mnie, przeł. Robert Ziębiński, Podkowa Leśna: Wydawnictwo MiND (The Killer Inside Me, 1952). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2014], After Dark, My Sweet, New York: Mulholland Books/Little, Brown and Company (1955). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2014], Nothing More Than Murder, New York: Mulholland Books/Little, Brown and Company (1949). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2014], Pop. 1280, New York: Mulholland Books/Little, Brown and Company (1964). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2014], Savage Night, New York: Mulholland Books/Little, Brown and Company (1953). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2014], The Criminal, New York: Mulholland Books/Little, Brown and Company (1953). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2000], Okno na podwórze, przeł. Tomasz Skupniewicz, Toruń: C&T (Rear Window and Other Stories, 1984). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2014], The Kill-Off, New York: Mulholland Books/Little, Brown and Company (1957). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2014], The Nothing Man, New York: Mulholland Books/Little, Brown and Company (1954). | pl |
dc.description.references | Thompson, Jim [2014], Wild Town, New York: Mulholland Books/Little, Brown and Company (1957). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [1941], Marihuana, New York: Dell (William Irish, Marihuana, 1941). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [1999], Niewinna, przeł. Małgorzata Mazik, Toruń: C&T (William Irish, I Married a Dead Man, 1948). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2001], Grzeszna miłość, przeł. Konrad Krajewski, Toruń: C&T (William Irish, Waltz Into Darkness, 1947). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2003], Panna młoda w żałobie, przeł. Violetta Dobosz, Toruń: C&T (The Bride Wore Black, 1940). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2004], Pani widmo, przeł. Urszula Łada-Zabłocka, Toruń: C&T (William Irish, Phantom Lady, 1942). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2006], Przed świtem, przeł. Violetta Dobosz, Toruń: C&T (William Irish, Deadline at Dawn, 1944). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2006], Spotkania w mroku, przeł. Robert Lipski, Toruń: C&T (Rendezvous in Black, 1948). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2007], Anioł w czerni, przeł. Violetta Dobosz, Toruń: C&T (The Black Angel, 1943). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2008], Czarna ścieżka strachu, przeł. Dariusz Pniewski, Toruń: C&T (The Black Path of Fear, 1944). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2008], Noc ma tysiąc oczu, przeł. Jan S. Zaus, Irena Ciekanowska-Sudymont, Toruń: C&T (George Hopley, Night Has a Thousand Eyes, 1945). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2010], Czarne alibi, przeł. Katarzyna Bogiel, Toruń: C&T (The Black Alibi, 1942). | pl |
dc.description.references | Booth, Wayne C. [1971], Rodzaje narracji, „Pamiętnik Literacki”, 62/1, 1971, s. 229–244. | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2010], Kurtyna z czerni, przeł. Katarzyna Bogiel, Toruń: C&T (The Black Curtain, 1941). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2011], Winny miłości, przeł. Violetta Dobosz, Toruń: C&T (Manhattan Love Song, 1932). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell [2012], Ze strachu, przeł. Violetta Dobosz, Toruń: C&T (George Hopley, Fright, 1950). | pl |
dc.description.references | Woolrich, Cornell, Block Lawrence [2009], Ślepa noc, przeł. Violetta Dobosz, Toruń: C&T (Into The Night, 1987). | pl |
dc.description.references | Block, Lawrence [1990], CRIME/MYSTERY; A Tale of Pulp and Passion: The Jim Thompson Revival, „New York Times”, 14.10.1990, online: https://www.nytimes.com/1990/10/14/books/crime-mys-tery-a-tale-of-pulp-and-passion-the-jim-thompson-revival.html [dost. 02.02.2020]. | pl |
dc.description.references | Duggan, Eddie [1998], Life’s a Bitch: Paranoia and Sexuality in the Novels of David Goodis, „Crime Time”, 2.1, s. 14–20. | pl |
dc.description.references | Duggan, Eddie [1999], Writing in the Darkness: the World of Cornell Woolrich, „Crime Time” 2.6, s. 113–126. | pl |
dc.description.references | Frohock, W.M. [1949], The Tabloid Tragedy of James M. Cain, „Southwest Review”, Vol. 34, No. 4 (Autumn 1949), s. 380–386. | pl |
dc.description.references | Geffner, David [1996], Jim Thompson’s Lost Hollywood Years, „MovieMaker”, December 2, 1996, online: https://www.movie-maker.com/jim-thompsons-lost-hollywood-years-3165/ [dost. 02.02.2020]. | pl |
dc.description.references | Gertzman, Jay A. [2018], Pulp According to David Goodis, Lutz: Down & Out Books. | pl |
dc.description.references | Grimal, Pierre [1990], Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, przeł. Maria Bronarska et al., Wrocław: Ossolineum. | pl |
dc.description.references | Gross, Miriam (red.) [1977], The World of Raymond Chandler, London: Weidenfeld and Nicolson. | pl |
dc.description.references | Irwin, John T. [2006], Unless the Threat of Death Is Behind Them. Hard-Boiled Fiction and Film Noir, Baltimore: The John Hopkins University Press. | pl |
dc.description.references | Jaemmrich, Armin [2016], The American Noir. A Rehabilitation. Raymond Chandler, Dashiell Hammett, James M. Cain, W.R. Burnett, Cornell Woolrich, and Others as well as Classic Films Noirs Revisited, CreateSpace Independent Publishing Platform. | pl |
dc.description.references | Nesbø, Jo [br], The Greatest Crime Writer [https://www.mulhol-landbooks.com/guest-posts/the-greatest-crime-writer/] [dost. 02.02.2020]. | pl |
dc.description.references | Jameson, Fredric [2016], Raymond Chandler: the Detections of Totality, London, New York: Verso. | pl |
dc.description.references | Kopaliński, Władysław [1990], Słownik symboli, Warszawa: Wiedza Powszechna | pl |
dc.description.references | Madden, David, James M. Cain’s [Fall 1970], The Postman Always Rings Twice and Camus’ L’Étranger, „Papers on Language and Literature”, VI. | pl |
dc.description.references | Marling, William [1995], The American Roman Noir. Hammett, Cain and Chandler, Athens: University of Georgia Press. | pl |
dc.description.references | Martuszewska, Anna [1997], Powieść kryminalna, w: Słownik literatury popularnej [1997], pod red. Tadeusza Żabskiego, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, s. 319–324. | pl |
dc.description.references | Nevins, Francis M. [1988], Cornell Woolrich – First You Dream, Then You Die, New York: Mysterious Press. | pl |
dc.description.references | O’Brien, Geoffrey [1997], Hardboiled America. Lurid Paperbacks and the Masters of Noir, New York: Da Capo Press. | pl |
dc.description.references | Pinborough, Sarah [2017], Top 10 unreliable narrators, „The Guardian”, 04.01.2017, online: https://www.theguardian.com/books/2017/jan/04/top-10-unreliable-narrators-edgar-allan-poe-gillian-flynn [dost. 02.02.2020]. | pl |
dc.description.references | Phillips, Gene D. [2000], Creatures of Darkness: Raymond Chandler, Detective Fiction and Film Noir, Lexington: University Press of Kentucky. | pl |
dc.description.references | Stanisławski, Jan [1968], Wielki słownik angielsko-polski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”. | pl |
dc.description.references | Sutton, Henry [2010], Henry Sutton’s top 10 unreliable narrators, „The Guardian”, 17.02.2010, online: https://www.theguardian.com/books/2010/feb/17/henry-sutton-top-10-unreliable-narrators [dost. 02.02.2020]. | pl |
dc.description.references | Wagner, Richard [2000], Wagner’s Parsifal. The Journey of a Soul. Complete Text with Original Stage Directions, english translation and commentary by Peter Basset, Kent Town, S. Aust.: Wakefield Press. | pl |
dc.description.references | Webster’s New Dictionary and Thesaurus [1990], Consise Edition, New Lanark: Geddes & Grosset Ltd. | pl |
dc.description.references | Włodek, Patrycja [2015], „Świat był przemoczoną pustką”. Czarny kryminał Raymonda Chandlera w literaturze i filmie, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego. | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [2010], Siostrzyczka, przeł. Dorota Pomadowska, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie (The Little Sister, 1949). | pl |
dc.description.references | Wolfe, Peter [1985], Something More Than Night: The Case of Raymond Chandler, Ohio: Bowling Green State University Popular Press. | pl |
dc.description.references | Zarzecki, Krzysztof [1988], Posłowie, w: Hammett, Dashiell [1988], Sokół maltański, Warszawa: Iskry, s. 280–288. | pl |
dc.description.references | Žižek, Slavoj [1992], Enjoy Your Symptom!: Jacques Lacan in Hollywood and out, New York and London: Routledge. | pl |
dc.description.references | Film Noir: Bringing Darkness to Light [2006], reż. Gary Leva, Leva FilmWorks, Warner Home Video. | pl |
dc.description.references | Los Angeles: Cité du Film Noir [2015], reż.: Clara Kuperberg, Julia Kuperberg, Wichita Films, Orange Cinéma Séries. | pl |
dc.description.references | Chandler, Raymond [2017], Długie pożegnanie, przeł. Krzysztof Klinger, Toruń: C&T (The Long Good-Bye, 1953). | pl |
dc.description.references | Fitzgerald, Francis Scott [1967], Czuła jest noc, przeł. Maria Skroczyńska, Zofia Zinserling, Warszawa: Czytelnik (Tender Is the Night, 1934). | pl |
dc.description.references | Fitzgerald, Francis Scott [1973], Wielki Gatsby, przeł. Ariadna Demkowska-Bohdziewicz, Warszawa: Czytelnik (The Great Gatsby, 1925). | pl |
dc.description.references | Fitzgerald, Francis Scott [1975], Ostatni z wielkich, przeł. Ariadna Demkowska-Bohdziewicz, Warszawa: Czytelnik (The Last Tycoon, 1941). | pl |
dc.description.references | Fitzgerald, Francis Scott [1992], Po tej stronie raju, przeł. Małgorzata Golewska-Stafiej i Leszek Stafiej, Warszawa: Alfa (This Side of Paradise, 1920). | pl |
dc.description.references | Fitzgerald, Francis Scott [1996], Piękni i przeklęci, przeł. Jan Rybicki, Kraków: Wydawnictwo Literackie (The Beautiful and the Damned, 1922). | pl |
dc.description.references | Goodis, David [1967], Cassidy’s Girl, New York: Dell (1951). | pl |
dc.description.references | Goodis, David [1988], The Burglar, New York: Simon & Schuster Ltd. (1953). | pl |
dc.description.references | Goodis, David [1992], Shoot The Piano Player, New York: Vintage Books (Down There, 1956). | pl |
dc.description.references | Goodis, David [2011], Księżyc w rynsztoku, przeł. Violetta Dobosz, Toruń: C&T (The Moon in The Gutter, 1953). | pl |
dc.description.references | Goodis, David [2011], Miły grzech, przeł. Violetta Dobosz, Toruń C&T (Of Tender Sin, 1952). | pl |
dc.description.references | Goodis, David [2011], Mroczne przejście, przeł. Violetta Dobosz, Toruń: C&T (Dark Passage, 1946). | pl |
dc.description.references | Goodis, David [2012], Five Noir Novels of the 1940s & 50s. Dark Passage, Nightfall, The Burglar, The Moon in the Gutter, Street of No Return, ed. by Robert Polito, New York: Library of America. | pl |
dc.description.references | Goodis, David [2012], O zmierzchu, przeł. Violetta Dobosz, Toruń: C&T (Nightfall, 1947). | pl |
dc.description.references | Goodis, David [2013], Night Squad, Black Curtain Press (1961). | pl |
dc.description.references | Hammett, Dashiell [1975], The Continental Op, ed. and with introd. by Steven Marcus, New York: Vintage Books. | pl |
dc.description.references | Hammett, Dashiell [1987], Dwaj detektywi, przeł. Krzysztof Zarzecki, Warszawa: Iskry. | pl |
dc.description.references | Hammett, Dashiell [1987], Dwie martwe Chinki, przeł. Ariadna Demkowska-Bohdziewicz, Warszawa: Iskry. | pl |
dc.description.references | Hammett, Dashiell [1987], Lep na muchy, przeł. Maja Gottesman, Warszawa: Iskry. | pl |
dc.description.references | Hammett, Dashiell [1988], Dziewczyna o srebrnych oczach, przeł. Maja Gottesman, Warszawa: Iskry. | pl |
dc.description.references | Hammett, Dashiell [1988], Papierowy człowiek, przeł. Krzysztof Zarzecki, Warszawa: Iskry (The Thin Man, 1934). | pl |
dc.description.references | Hammett, Dashiell [1988], Sokół maltański, przeł. Wacław Niepokólczycki, Warszawa: Iskry (The Maltese Falcon, 1930). | pl |
dc.description.references | Hammett, Dashiell [1993], Klątwa Dainów, przeł. Ewa Kulik-Bielińska, Warszawa: Da Capo (The Dain Curse, 1929). | pl |
dc.description.references | Hammett, Dashiell [1993], Krwawe żniwo, przeł. Paweł Lipszyc, Warszawa: Da Capo (Red Harvest, 1929). | pl |
dc.description.references | Hammett, Dashiell [1993], Szklany klucz, przeł. Julita Wroniak-Mirkowicz, Warszawa: Da Capo (The Glass Key, 1931). | pl |
dc.description.references | Hemingway, Ernest [1960], Komu bije dzwon, przeł. Bronisław Zieliński, Warszawa: Czytelnik (For Whom The Bell Tolls, 1940). | pl |
dc.description.references | Hemingway, Ernest [1966], Pożegnanie z bronią, przeł. Bronisław Zieliński, Warszawa: PIW (A Farewell To Arms, 1929). | pl |
dc.description.references | Hemingway, Ernest [1966], Słońce też wschodzi, przeł. Bronisław Zieliński, Warszawa: PIW (The Sun Also Rises, 1926). | pl |
dc.description.references | Hemingway, Ernest [1968], Mieć i nie mieć, przeł. Krystyna Tarnowska, Warszawa: Czytelnik (To Have And Have Not, 1937). | pl |
dc.description.references | Hiney Tom, MacShane Frank [2000], The Raymond Chandler Papers: Selected Letters and Nonfiction, 1909–1959, New York: Grove Press, Kindle Edition. | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [1974], Pasiasty karawan, przeł. Jadwiga Olędzka, Warszawa: Iskry (The Zebra-Striped Hearse, 1962). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [1979], Ruchomy cel, przeł. Zofia Zinserling, Warszawa: Iskry (The Moving Target, 1949). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [1980], Sprawa Galtona, przeł. Wacław Niepokólczycki, Warszawa: Iskry (The Galton Case, 1959). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [1993], Odszukać ofiarę, przeł. Piotr Cieplak, Warszawa: Wydawnictwo PRIMA (Find a Victim, 1954). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [1995], Potępieni, przeł. Włodzimierz Grabowski, Toruń: C&T (The Doomsters, 1958). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [1996], Kobiety Wycherly’ego, przeł. Michał Roniker, Warszawa: Prószyński i S-ka (The Wycherly Woman, 1961). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [1997], Zdradliwa toń, przeł. Marek Fedyszak, Warszawa: Prószyński i S-ka (The Drowning Pool, 1950). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [1998], Uśmiech śmierci, przeł. Wiesław Horabik, Warszawa: Prószyński i S-ka (The Ivory Grin, 1952). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [2004], Chłód, przeł. Paweł Korombel, Warszawa: Wydawnictwo Albatros (The Chill, 1963). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [2004], Mroczny tunel, przeł. Zygmunt Halka, Warszawa: Wydawnictwo Słówko (Kenneth Millar, The Dark Tunnel, 1944). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [2007], Okrutne wybrzeże, przeł. Grzegorz Kołodziejczyk, Warszawa: Wydawnictwo Albatros (The Barbarous Coast, 1956). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [2007], The Way Some People Die, New York: Random House (1951). | pl |
dc.description.references | Macdonald, Ross [2007], Troista droga, przeł. Jerzy Malinowski, Warszawa: Wydawnictwo Albatros (Kenneth Millar, The Three Roads, 1948). | pl |
dc.identifier.orcid | 0000-0002-0830-7619 | - |
Występuje w kolekcji(ach): | Książki/Rozdziały (WFil) |
Pliki w tej pozycji:
Plik | Opis | Rozmiar | Format | |
---|---|---|---|---|
P_Stasiewicz_Szesc_odcieni_czerni.pdf | 1,98 MB | Adobe PDF | Otwórz |
Pozycja jest chroniona prawem autorskim (Copyright © Wszelkie prawa zastrzeżone)