Kisch i Pruszyński: o korzyściach i ograniczeniach perspektywy porównawczej w badaniach nad reportażem

Abstract

Reportaż cieszył się dużą popularnością w międzywojennej Europie. Niektórzy reportażyści wywarli znaczący wpływ na rozwój gatunku i zyskali status międzynarodowych celebrytów, jak Egon Erwin Kisch. Inni, mimo niewątpliwego talentu i świetnego warsztatu, rozpoznawalni są jedynie w swoich krajach, i do tej drugiej grupy należy Ksawery Pruszyński. Artykuł analizuje (niekiedy uderzające) podobieństwa oraz różnice między biografiami i wybranymi tekstami obu autorów. Kisch i Pruszyński nigdy się nie spotkali, są jednak powody, dla których warto podjąć się przeprowadzenia analizy porównawczej. W artykule omówiono ewolucję ich postaw wobec Rosji, uwypuklono miejsca wspólne ich reportaży, zwłaszcza geopolityczne miejsca zapalne ówczesnej Europy, a także pewne zbieżności w zakresie stylu. Artykuł stawia także pytanie, czy Pruszyński mógł słyszeć o Kischu i rozważa możliwe powody braku zarówno polemicznych, jak i afirmatywnych odniesień do Kischa w wypowiedziach polskiego reportażysty.

Reportage literature gained a growing popularity in the interwar Europe. Some reporters, such as the German journalist Egon Erwin Kisch, had a significant impact on the development of the genre of literary reportage and enjoyed a status of an international celebrity. Some others, although talented and competent, remained locally known figures, and the Polish reporter and writer Ksawery Pruszyński belongs to this second group. This paper addresses the sometimes striking similarities and differences between their biographies and texts. Kisch and Pruszyński never met, however, there are a number of reasons that back up such a comparative analysis. The paper discusses their evolving attitude towards Soviet Russia and highlights common places in their reportages, particularly Nazi Germany or the Spanish Civil War. It also focuses on a number of formal characteristics of their reportage style.