Romantyzm i współczesność a nowoczesność. Perspektywa nagród i konkursów literackich

Abstract

W artykule opisana została sytuacja nagród i konkursów literackich w oświeceniu, romantyzmie oraz współczesności (po roku 1989). Zjawiska te rozpatrywane są jako instytucje nowoczesności, o czym decydują pełnione przez nie funkcje. Ich obecność, ilość i charakter mogą świadczyć o dążeniach poszczególnych okresów w dziejach literatury. W oświeceniu były one związane z realizowanym projektem nowoczesności, a więc służyły przede wszystkim sterowaniu produkcją literacką, która miała pełnić funkcje społeczne. Romantyzm przynosi pewne zahamowanie w rozwoju konkursów. Mogło to być związane z antykapitalistycznymi, a więc antynowoczesnymi dążeniami epoki. Pierwsze nagrody literackie pojawiają się w Polsce na początku XX wieku, kiedy zaplecze literackie było już dość rozbudowane. Najwięcej jednak tego typu wyróżnień powstaje po roku 1989, gdy rozpoczął się kapitalizm, zmieniający sposób patrzenia na kulturę z antysystemowego na ekonomiczny. Kariera nagród literackich dowodzi ponadto istnienia ponowoczesnej potrzeby kanonu, możliwości odwołania się do większej całości. To między innymi ona łączy romantyzm ze współczesnością, chociaż różne były i są sposoby jej realizowania.

The article describes the situation of prizes and literary competitions in Enlightenment, Romanticism and the present days (after 1989). These phenomena are considered as institutions of modernity, which is determined by the functions they perform. Their presence, quantity and character may testify of the aspirations of particular periods in the history of literature. In Enlightenment they were associated with the implemented project of modernity, and thus served primarily to control literary production that was to perform social functions. Romanticism brought some inhibition in the development of competitions. It could have been associated with the anti-capitalist, and thus anti-modern aspirations of the era. The first literary awards appeared in Poland at the beginning of the 20th century, when the literary base was already quite extensive. However, the most honorable mentions of this type arose after 1989, when capitalism began, changing the way of looking at culture from anti-system to economic one. The phenomenon of literary awards also proves of the existence of a postmodern need for a canon, an opportunity to appeal to a larger whole. Among other things, it combines Romanticism with modernity, although the ways of implementing it have been different.