Sprzeciw w kontroli podatkowej jako instrument ochrony praw kontrolowanych

Abstract

Sprzeciw uregulowany w art. 59 ustawy pr. przed. jest szczególnym środkiem ochrony przedsiębiorcy wobec podjęcia i wykonywania w sposób niezgodny z prawem czynności kontrolnych przez organy administracji publicznej. Celem pracy jest analiza konstrukcji prawnej sprzeciwu zawartej w regulacjach odnoszących się do kontroli podatkowej przedsiębiorców wraz z oceną charakteru sprzeciwu jako instytucji prawnej, a także określenie, na podstawie analizy orzecznictwa, przyczyn i skali korzystania ze sprzeciwów oraz uzasadnienie potrzeby istnienia sądowej kontroli w zakresie ich rozpatrywania. W rozdziałach pierwszym i drugim zdefiniowano pojęcia, które odgrywają znaczną rolę w kontekście przedmiotowych rozważań, takie jak: kontrola, kontrola podatkowa, kontrola podatkowa przedsiębiorców, przedsiębiorca i działalność gospodarcza. Ponadto przedstawione zostały zagadnienia dotyczące istoty kontroli podatkowej, której celem jest sprawdzenie, czy kontrolowani, to jest podatnicy, płatnicy, inkasenci i następcy prawni, wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Zostało to zrealizowane poprzez analizę m.in. systemu kontroli podatkowej w Polsce, regulacji prawnych normujących powyższą kwestię w zakresie przedmiotowym i podmiotowym kontroli podatkowej przedsiębiorców. Wyjaśniono, w jakich procedurach kontrolnych sprzeciw może być wnoszony, a w jakich przedsiębiorcy nie są uprawnieni do jego stosowania. W rozdziale trzecim odkodowano normatywną treść pojęcia sprzeciwu występującego w przepisach prawa przedsiębiorców, przedstawiono cechy, cel i funkcje sprzeciwu. W ramach pracy dokonano również analizy sprzeciwów występujących w prawie administracyjnym i podzielono je na odrębne grupy. Kryterium podziału stanowiło kryterium funkcji (roli), jaką spełniają poszczególne sprzeciwy. W rozdziale czwartym poddano analizie procedurę składania sprzeciwów oraz ich rozpatrywania przez organy skarbowe. Rozważania w tym zakresie zostały zdeterminowane rodzajami czynności i procedur podatkowych. Przedstawiono problemy prawne, które wynikają z zastosowania przepisów dotyczących sprzeciwów, w praktyce ich rozpoznawania przez organy skarbowe. W rozdziale tym podjęto przy tym próbę weryfikacji skali wnoszonych sprzeciwów w praktyce oraz ich przyczyn, przeprowadzając w tym zakresie badania przy wykorzystaniu orzecznictwa polskich sądów administracyjnych. Wybrano orzeczenia wydane w związku z rozpatrywaniem skarg w sprawach, w których jednym z zarzutów strony skarżącej było naruszenie przez organ przepisów w zakresie sprzeciwów, przy czym wyroki dotyczyły spraw, w których organy rozstrzygały sprzeciwy na podstawie art. 84c i 84d u.s.d.g., a od 30 kwietnia 2018 r. na podstawie art. 59 pr. przed. W rozdziale czwartym rozważono także zagadnienie kognicji sądów administracyjnych w zakresie rozpatrywania skarg na rozstrzygnięcia organów dotyczące sprzeciwów. Kwestia ta ma niewątpliwie wpływ na sytuację prawną przedsiębiorców wnoszących sprzeciwy i zakres przysługującej im ochrony prawnej.

Opposition regulated in art. 59 business law is a means of protecting the entrepreneur against the initiation and performance of control activities by public administration bodies in an unlawful manner. The purpose of the work is to analyze the legal structure of the objection contained in the regulations relating to tax audit of entrepreneurs together with an assessment of the nature of the objection as a legal institution, as well as to determine, on the basis of case-law analysis, the reasons and the scale of using the objections, and to justify the need for judicial review as regards their examination. Chapters one and two define the concepts that play a significant role in the context of these considerations, such as: control, tax audit, tax audit of entrepreneurs, entrepreneur and business activity. In addition, issues related to the essence of tax audit were presented, the purpose of which is to check whether the auditees, i.e. taxpayers, payers, collectors and legal successors, comply with their obligations under tax law. This was accomplished by analyzing, among others tax control system in Poland, legal regulations regulating the above issue in the scope of subject and subject tax control of entrepreneurs. It was clarified in which control procedures an objection may be lodged and in which entrepreneurs are not entitled to use it. In the third chapter, the normative content of the concept of opposition appearing in the provisions of the entrepreneurs' law was decoded, features, purpose and functions of the opposition were presented. As part of the work, an analysis of oppositions in administrative law was also conducted and divided into separate groups. The criterion of division was the criterion of the function (role) fulfilled by individual oppositions. Chapter four examines the procedure for filing objections and their examination by tax authorities. Considerations in this regard were determined by types of tax activities and procedures. Legal problems that arise from the application of the provisions on objections, in practice of their recognition by tax authorities were presented. In this chapter, an attempt was made to verify the scale of the objections raised in practice and their reasons, by conducting research in this area using the case law of Polish administrative courts. The judgments given in connection with the consideration of complaints in cases where one of the complaints of the complainant was a violation by the authority of the provisions regarding objections, the judgments concerned cases in which the authorities resolved objections pursuant to art. 84c and 84d u.s.d.g., and from April 30, 2018 pursuant to art. 59 pr. before. The fourth chapter also discusses the issue of administrative court cognition in dealing with complaints about the decisions of the authorities regarding objections. This issue undoubtedly has an impact on the legal situation of the opposing entrepreneurs and the scope of their legal protection