Rzeczypospolita XVII wieku w relacjach Francuzów. Państwo-społeczeństwo-kultura

Abstract

Siedemnastowieczna Rzeczypospolita była częstym kierunkiem obieranym przez podróżników, wśród których liczną grupę stanowili Francuzi. Wielu z nich postanowiło opisać swój pobyt nad Wisłą. Z tego okresu zachowało się około czterdziestu relacji, dzienników i pamiętników. Zdecydowana większość autorów o Rzeczypospolitej i jej mieszkańcach wypowiadała się dobrze, rzadko kusząc się na własny komentarz do opisywanych wydarzeń. Polskę opisywali jako kraj rozległy i bogaty, zaś Polaków jako ludzi dumnych ze swego pochodzenia, odważnych, a za razem bardzo gościnnych i życzliwych w stosunku do obcokrajowców. Na kartach francuskich relacji znaleźć można wywody na temat geografii i historii Rzeczypospolitej, a także opinie dotyczące wielu aspektów życia codziennego jej mieszkańców oraz społecznego i politycznego kraju. Na uwagę zasługują przede wszystkim barwne opisy sejmów, a także tradycyjnych obrzędów, takich jak uczty, śluby czy pogrzeby. Atrakcyjnym wątkiem okazało się również życie religijne Polaków i związane z nim kwestie wyznaniowe, chociażby problem unii brzeskiej. Niemal w każdej relacji znalazły się też sądy na temat tolerancji wobec wyznań reformowanych, niespotykanej w rodzimym kraju autorów. Nie rzadko Francuzi relacjonowali też wydarzenia związane z polityką zagraniczną Rzeczypospolitej, jej stosunki z sąsiadami, wojny, bitwy, zawierane sojusze i rozejmy.

In the 17th century, the number of travelers from France increased in the Commonwealth, which was a popular destination for people from other countries. A few dozen accounts, diaries or journals from the time of French visits to Warsaw have been preserved and now serve as a valuable source of information about the 17th-century Commonwealth. The visitors often presented the country’s location, geographical and natural characteristics, including references to the world of nature – not only from the point of view of esthetic values but also, predominantly, of natural resources and soil fertility. The subjects mentioned by the French travelers were political issues and typical Polish customs, mostly referring to various celebrations. Descriptions of weddings, funerals, banquets and church holidays were present in nearly all accounts. The authors expressed their interest in or even surprise at what they saw. It must be emphasized that these reports are detailed, vivid and colorful. Although French accounts of visits to the Commonwealth are very interesting, their authors did not always care about the accuracy and reliability of the information. Still, they should not be ignored, at least due to their interesting content. In addition, more or less reliably, they show the Commonwealth from the perspective of French visitors.