Definicje słownikowe i konotacje potoczne nazwy własność – ujęcie porównawcze

Abstract

W artykule zaprezentowano semantykę nazwy własność funkcjonującą w polszczyźnie ogólnej, zawartą w słownikach języka polskiego, oraz potocznym – pozyskaną w badaniu ankietowym. Celem analizy jest porównanie dwu sposobów rozumienia nazwy własność i wskazanie podobieństw oraz różnic w postrzeganiu jej desygnatu. Głównym przedmiotem zainteresowania jest to, czy w wypowiedziach respondentów ujawni się inny niż ekonomiczny (dominujący w polszczyźnie ogólnej) sens badanej jednostki językowej. Źródło materiału badawczego stanowią współczesne słowniki języka polskiego i wypowiedzi ankietowe białostockich studentów (zebrane w latach 2016–2017). Przeprowadzona analiza wykazała, iż w słownikach języka polskiego nazwę własność definiuje się głownie w kontekście ekonomicznym i prawnym – oznacza ‘rzecz posiadaną’ oraz ‘prawo do posiadania rzeczy i rozporządzania nią’. W wypowiedziach potocznych poza wymiarem ekonomiczno-prawnym pojawiły się inne aspekty badanej nazwy: osobisty (poczucie tożsamości, wolność, sukces), moralny (poczucie godności, odpowiedzialność) czy społeczny (niesprawiedliwość, nierówność). Przeprowadzone badanie wykazało, iż jądro semantyczne nazwy własność w obu analizowanych źródłach jest podobne. Potoczny obraz desygnowanego elementu rzeczywistości jest jednak bogatszy od zaprezentowanego w definicjach słownikowych.

The article presents a comparative analysis of dictionary and community semantics of the name property. The source material are semantic descriptions taken from contemporary dictionaries of Polish and questionnaire answers from students in Białystok (collected in 2016−2017). Dictionary definitions of the word propety imply it denotes an object whose owner may be an individual, an organisation and/or an institution. Having property is regulated legally and socially. The analysed word designates also a right granted to the residents of a state by the authorities. The studied definitions demonstrate the general meaning of the word property. In the respondents’ opinions, the name relates to the subject and object of possession. Furthermore, the students’ answers display axiological, social and personal aspects of property (the analysed definitions lack these perspectives). The analysis of the lexical material from both sources reveals certain similarities in nationwide and popular understandings of the term property. It also identifies significant differences, manifesting themselves in the absence (the dictionaries of Polish) and/or presence (the questionnaire answers) of these meanings of the name which display a relationship between its designatum and human aspirations, values a man has and risks arising out of the need to amass goods.