Ekspresywność Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w ujęciu lingwistycznym

Abstract

Przedmiotem analizy zaprezentowanej w niniejszym artykule są językowe sygnały ekspresji w polskiej ustawie zasadniczej. Skupiam w nim uwagę na sposobach wyrażania emocji i wpływania na postawę czytelników oraz na funkcjach konstytucyjnej ekspresywności. Pokrótce omawiam warstwę stylistyczną ustawy zasadniczej, wykazując swoistość dokumentu w świetle przyjętej normy formułowania aktów prawnych. W dalszej kolejności prezentuję formy ekspresji występujące w ustawie zasadniczej. Analizuję sygnały ekspresji ujawniające się na trzech poziomach organizacji tekstu: gramatycznej (zapis wielką literą nazw „Naród” i „Ojczyzna”), semantycznej (konotowane znaczenia słów i kolokacji) i pragmatycznej (nietypowa dla tekstu prawnego relacja nadawczo-odbiorcza). Szczególnie interesujące wydają się skutki komunikacyjne włączenia elementów nacechowanych emocjonalnie do tekstu Konstytucji. Artykuł kończę wnioskiem, iż ekspresywy dopełniają funkcję perswazyjną badanego dokumentu, sprzyjają także przyjęciu przez jego odbiorców światopoglądu proponowanego przez ustrojodawcę. Ponadto wyrażają stanowisko nadawcy wobec najważniejszej dla Rzeczypospolitej ustawy – postawę pietyzmu i poszanowania.

The analysis proposed in this paper focuses on the linguistic signals of expression present in the Polish basic law. Special attention is placed on the ways of expressing emotions and influencing the readers’ attitude, as well as on the functions of the expressiveness of the constitution. I briefly discuss the stylistic shape of the Polish constitution to show its specific deviance from the accepted norm of formulation of legal documents, and delineate forms of expression found in the act. The signals of expression under discussion are revealed at three levels of text organization: grammatical (capital initials in the words „People” and „Homeland”), semantic (connotative meanings of words and word combinations) and pragmatic (characteristic profile of the addresser and the specific addresser-addresee relation that is atypical of a legal text). Communicative effects of emotionally marked units seem to particularly interesting. The article closes with a conclusion that such expressive units play a complementary persuasive function of the Constitution and foster the viewpoint proposed by the legislator; they also express his special attitude towards the basic law: that of reverence and respect towards the state, the people and tradition.