Twórczość Olgi Tokarczuk w perspektywie geopoetyki

Abstract

Praca jest próbą usytuowania twórczości Olgi Tokarczuk, w perspektywie geopoetyki. Rozważania oparte zostały na propozycjach metodologicznych, rozwijanych w zakresie geopoetyki przez Elżbietę Rybicką i Elżbietę Konończuk. Rozdział pierwszy: „Od poetyki przestrzeni do geopoetyki” przedstawia teoretyczne i metodologiczne podstawy refleksji nad stematyzowaną w literaturze przestrzenią oraz proponuje narzędzia analizy i interpretacji tematów przestrzennych. Rozdział drugi: „Olgi Tokarczuk projekt humanistyki nieantropocentrycznej”, łączący zwrot topograficzny ze zwrotem ekokrytycznym, poświęcony został projektowi humanistyki nieantropocentrycznej wyłaniającemu się z twórczości literackiej i eseistycznej Olgi Tokarczuk. Rozważania nad tym, co pozaludzkie włączone zostały w perspektywę geopoetycką. W podrozdziale zatytułowanym „Grzyby” przedstawiony został szeroko zakrojony przez Tokarczuk projekt kreowania świata przedstawionego opartego na sieci wzajemnych relacji – połączeń, którego najbardziej trafną ilustracją jest system grzybni. Hybrydyczność międzygatunkową, rozumianą jako część naturalnego porządku, a więc uwarunkowaną przestrzennie, poddana została analizie z podrozdziale zatytułowanym „Hybrydy”. W rozdziale trzecim: „Olgi Tokarczuk poetyki doświadczenia przestrzennego”, rozpatruję różne typy doświadczenia przestrzeni, posługując się przykładami stanowiącymi próbę studium przypadku. W kolejnych podrozdziałach przedstawiam: przestrzeń labiryntową, mityzowanie przestrzeni geograficznej, przykład sprawczej roli literatury, emotywny i sensualny wymiar przestrzeni.

The main aim of this doctoral thesis is to present works by Olga Tokarczuk in the perspective of geopoetics. This perspective allows to include Tokarczuk's works in spatial discourse as an example of a literary representation of the relationship between a human and a place (topographic, mythical and ecological). I try to define the concept of geopoetics based on Elżbieta Konończuk and Elżbieta Rybicka proposals. This part of my considerations I finish with an analysis of literary examples, representative for geopoetics. The following thesis demonstrates Tokarczuk’s project of postantropocentric humanities focused on empathy and feeling, combined with criticism of anthropocentrism. Tokarczuk empowers mushrooms, showing that they are organisms with a highly developed mechanism of cooperation, they form symbiotic relationships with plants. Mycelium is a model of exceptional cooperation of various organisms. In posthuman perspective interesting is the idea of hybridity which shows human’s ability to metamorphose and to adapt to the place. The last part of the work is based on the analysis of specific cases. Different types of space experience are analyzed using several examples of case studies. I chose Tokarczuk’s works, which I found interesting in the perspective of geopoetics: Bardo, Iwanie, or Kamieniec Podolski. Selected novels reflect the diversity of Tokarczuk's imagination of space.