New Journalism as a Window onto the 1960s Counterculture

Abstract

Obecnie niewiele miejsca poświęca się w opracowaniach historycznoliterackich nurtowi Nowego Dziennikarstwa. Szczególnie w Polsce czytelnik lub badacz rzadko ma okazję dostrzec to zjawisko. W Stanach Zjednoczonych w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych cieszyło się ono dużą popularnością i wzbudzało ogromne zainteresowanie. Wielu Nowych Dziennikarzy zdobyło sławę i miano celebrytów. W Polsce autorzy reprezentujący owe dziennikarstwo są mało znani, a ich twórczość tylko sporadycznie pojawia się w księgarniach. Powodem takiej sytuacji może być obawa tłumaczy i wydawców przed ograniczeniami związanymi z nieznajomością kontekstu kulturowego i polityczno-historycznego tekstów. Uważam, że jeśli taki jest powód niewielkiej popularności tego nurtu w Polsce, to należałoby zachęcić do sięgnięcia po lekturę dzieł takich kronikarzy jak Tom Wolfe czy Hunter Thompson. Bowiem twórczość autorów Nowego Dziennikarstwa dostarcza czytelnikowi ogromnej wiedzy o sytuacji politycznej, społecznej i kulturowej Ameryki drugiej połowy XX wieku, wyjaśnia przedstawione wydarzenia i obszernie je komentuje. Teksty Nowych Dziennikarzy wpisują się także w dyskusję nad tym jaką rolę tekst dziennikarski odgrywa w dostarczaniu wiedzy o świecie i interpretowaniu rzeczywistości. W mojej książce pragnę dowieść, że teksty z nurtu Nowego Dziennikarstwa są szczególnie ważnym źródłem wiedzy o kontrkulturze lat sześćdziesiątych. Fakt ten jest często ignorowany w badaniach kontrkultury, które skupiają się najczęściej tylko na analizie dokumentów historycznych i socjologicznych a zapominają o, w równej mierze ważnych, literackich reprezentacjach epoki lat sześćdziesiątych. Lata sześćdziesiąte w Stanach Zjednoczonych były erą burzliwych przemian społecznych, masowych rozruchów, antywietnamskich protestów, rewolucji seksualnej, zamachów politycznych, strajków studenckich, demonstracji, które wstrząsały Amerykanami. Nie byli oni w stanie zrozumieć tempa przemian oraz wydarzeń, których byli świadkami. W tym okresie zamordowano prezydenta Stanów Zjednoczonych, Johna Kennedy’ego, zastrzelono Martina Luthera Kinga, represjonowano walczącą o swobody życiowe część społeczności amerykańskiej. Codziennością stało się uczestniczenie w masowych pogrzebach ciał przywożonych z Wietnamu żołnierzy. Dziennikarze i reportażyści próbowali wytłumaczyć ludziom skomplikowaną naturę otaczającej ich rzeczywistości. By sytuację unaocznić, przedstawić zrozumiale i wyczerpująco musieli zastosować nowe sposoby i metody obrazowania i przedstawiania świata. Zmienili dotychczasowe środki wyrazu, użyli narracji, monologu wewnętrznego, dialogu, bogatych opisów świata, nadali koloryt widzianym obrazom. Tak powstało jedno z ciekawszych zjawisk literackich tamtej epoki – Nowe Dziennikarstwo, którego twórcy odpowiadali na zapotrzebowania społeczne analizując i komentując ważne wydarzenia polityczne i kulturalne Ameryki. Rysując skomplikowaną rzeczywistość Nowi Dziennikarze stworzyli reportażowo-literacki styl, zawierający socjologiczne i historyczne walory. Żywiołowo relacjonowali także rozwijającą się kulturę popularną, byli głównymi kronikarzami kontrkultury i czasów hippisowskich. Przede wszystkim jednak Nowe Dziennikarstwo i jego twórcy okazali się wspaniałymi charakteryzatorami jednostek. Poprzez opis zachowań postaci, ich sposobu mówienia, stylu ubierania, miejsc zamieszkania, charakteru wykonywanych przez nie prac dawali obraz ówczesnego społeczeństwa kontestującego. Celem niniejszej książki jest analiza wybranych tekstów Nowego Dziennikarstwa, która pozwala lepiej zrozumieć kontrkulturę i obyczaje Ameryki lat sześćdziesiątych, scharakteryzować ówczesną sytuację, oraz umożliwić dostrzeżenie wszystkiego w jaskrawych i wyraźnych kolorach. Kluczem do analizy stała się teoria nowego historyzmu, który przywrócił dziełom literackim kontekst historyczny, nie traktując tekstu jako autonomicznego tworu, a osadzając go w kontekście kulturowym. Literatura bowiem przekazuje społeczne, polityczne i kulturowe nastroje, ukazując ducha danej epoki. Nowi historycyści postrzegają ją jako źródło historyczne, odzwierciedlające realną rzeczywistość. Chcąc przedstawić nieodzowny kontekst do analizy kontrkultury, próbuję w rozdziale pierwszym przedstawić tło historyczne buntu i udział w nim prekursorów – hipsterów i bitników. Dalej zmierzam do przedstawienia wybuchu rebelii hippisowskiej w latach sześćdziesiątych, opisuję również społeczne i kulturowe przyczyny powstania kontrkultury, analizuję wydarzenia, które doprowadziły do upadku ruchu hippisowskiego. W rozdziale drugim skupiam się na okolicznościach narodzin i charakterystyce Nowego Dziennikarstwa, przedstawiam jego prekursorów, ich twórczość oraz głosy krytyki. Wskazuję też na fakt podniesienia rangi dziennikarstwa i przyczynienia się do jego rozwoju i rozpowszechnienia. W rozdziale trzecim zajmuję się genezą wymienionych niżej tekstów i przedstawiam sylwetki ich autorów. W drugiej części książki analizuję poszczególne powieści i artykuły prasowe Nowego Dziennikarstwa, które w całości skupiają się na ruchu hippisowskim i jego upadku. Analiza obejmuje powieści: Próbę kwasu w elektrycznej oranżadzie (1968) Toma Wolfa, Lęk i odrazę w Las Vegas (1971) Huntera Thompsona, esej Joan Didion Slouching Towards Bethlehem (1968), artykuły Richarda Goldsteina: Psychedelic Psell (1967), The Catcher In the Haight (1967), Love: A Groovy Idea While He Lasted (1967), San Francisco Bray (1967) oraz artykuły Huntera Thompsona: Why Boys Will Be Girls (1967), The ‘Hashbury’ Is the Capital of the Hippies (1967), The Hippies (1967). W książce wykorzystuję również do analizy fragmenty Hell’s Angels. Anioły piekieł (1966) Huntera Thompsona, The Armies of the Night (1968) Normana Mailera, Loose Change (1977) Sary Davidson oraz We Are The People Our Parents Warned Us Against (1968) Nicholasa Von Hoffmana. Głównymi kryteriami wyboru tekstów były kontrkulturowe treści w nich zawarte oraz przynależność ich autorów do nurtu Nowego Dziennikarstwa. Analiza wspomnianych tekstów pozwala na scalenie i szerokie zobrazowanie integralnych elementów kontrkultury. W mojej książce opisuję rolę kontrkulturowych liderów, którzy w ogromnej mierze przyczynili się do rozszerzenia ruchu hippisowskiego i propagowania idei kontestacyjnych. Wskazuję na używanie środków poszerzających świadomość jako nieodłączną część buntu lat sześćdziesiątych. Opisuję hippisowskie komuny, życie w atmosferze wolnej miłości i rewolucji seksualnej. Analizuję komuny jako alternatywny sposób życia oraz jako formy protestu przeciw establishmentowi. Ukazuję rolę muzyki, tekstów piosenek, wydarzeń muzycznych i muzycznych idoli w czasach kontrkultury. W dalszej części książki omawiam czynniki, które w późnych latach sześćdziesiątych doprowadziły do upadku kontrkultury. Analiza kończy się zobrazowaniem komercjalizacji ruchu hippisowskiego, schyłku dekady lat sześćdziesiątych, upadku kontrkultury i koncepcji „American Dream”. Śmiem twierdzić, że teksty, które wyszły spod pióra Nowych Dziennikarzy nie są dziś jedynie kulturowym artefaktem. Są bogatym źródłem wiedzy na temat kontrkultury lat sześćdziesiątych oraz częścią dziejów Stanów Zjednoczonych. Przedziwne i często zdumiewające wydarzenia, opisywane przez autorów, mogą stanowić źródło silnych i głębokich przemyśleń. Są jednocześnie jak ożywczy wiatr, który otwiera okiennice okna i pozwala na szersze, wyraźniejsze widzenie świata i jego spraw, oglądanych dotychczas tylko przez szparę owych okiennic. Szeroko otwarte okno jest metaforą odbierania świata widzianego nie wyłącznie przez „szkiełko i oko”, ale wzbogaconego uczuciami Nowych Dziennikarzy, ich świeżym spojrzeniem, ich młodymi opiniami, interpretacją, dziennikarską swobodą i swadą. Należy podkreślić, że teksty Nowych Dziennikarzy są ważną i nierozerwalną częścią historii, stanowią dokumenty, które powinny być traktowane na równi z tekstami czysto literackimi, historycznymi i socjologicznymi. Ich połączona analiza uzupełnia dotychczas istniejący stan wiedzy na temat ruchów kontrkulturowych w Stanach Zjednoczonych w latach sześćdziesiątych.