Władza a społeczeństwo. Formowanie systemu komunistycznego w województwie białostockim w latach 1944-1948

Abstract

Wraz z wejściem na teren województwa wojska sowieckiego, na jego obszar przybyli przedstawiciele PKWN – nowej, komunistycznej władzy. Pod parasolem Armii Czerwonej utworzyli własną administrację terenową, rady narodowe, ogniwa organizacyjne PPR, w dalszej kolejności partie koncesjonowane: PPS, SL i SD, zbudowali od podstaw aparat przemocy – urzędy bezpieczeństwa i milicję obywatelską oraz odbudowali sądownictwo, które otrzymało do realizowania polityki karnej wobec społeczeństwa instrument w postaci zmienionego, coraz bardziej represyjnego prawa. Społeczeństwo Białostocczyzny podjęło różne formy walki z nową, ludową władzą w celu odzyskania suwerenności i niepodległości. Jedną z pierwszych była walka zbrojna, którą podjęły stru-ktury poakowskie. Stały się one trzonem konspiracji i partyzantki antykomunistycznej w tamtym czasie. Drugą formą oporu społecznego był opór polityczny. Wraz z powstaniem PSL wiązano na-dzieje na odebranie władzy komunistom w wyniku aktu wyborczego. Ugrupowanie to praktycznie od 1945 r., gdy zawiązało swoje struktury w województwie białostockim było traktowane przez komunistów, jako partia, która stanęła im na drodze w realizacji ich planów. Trzecią formą oporu społeczeństwa w województwie białostockim był opór bierny. W tej formie przeciwstawienia się władzy komunistycznej znaleźli się ci, którzy sytuowali się pomiędzy tymi, którzy występowali czynnie przeciwko władzy, a tymi, którzy ze względu na swoje przekonania światopoglą-dowe nie chcieli z tą władzą współpracować. Ich postawa była wzmocniona przekonaniem, że kompro-mis i współdziałanie z nową, ludową władzą oznaczały zdradę ideałów, według których zostali wy-chowani oraz zdradę polskiej racji stanu. Słabnięcie oporu i przyjęcie postaw rezygnacji umożliwiły PPR przeprowadzenie całkowitej sowietyzacji społeczeństwa. Mimo że znaczna część społeczeństwa była tej władzy przeciwna i jej nie akceptowała, to w społeczeństwie wzrastały postawy konformizmu, oportunizmu i identyfikacji. Postawy te nie występowały w czystej formie, dlatego dzisiaj jest bardzo trudno jednoznacznie określić, z jakich pobudek one wynikały. Każdemu wyborowi postawy wobec ówczesnej władzy można przy-pisać różną ocenę, ale najważniejsze jest to, że komuniści dzięki przemocy, bezprawiu i wszechogarnia-jącej propagandzie zdobyli poparcie pewnej części społeczeństwa, ale ważne jest to, że nie uzyskali akceptacji dla swojej władzy jego większości. Można to uznać za ich porażkę.

With the entry of the Soviet army into the territory, the representatives of the PCNL came to its area – of the new, communist power. Under the umbrella of the Red Army, they have formed their own field administration, national councils, PPR organisational units, and subsequently the licensed parties: PPS, SL and SD, they built the violence apparatus from scratch – security services and civic militia, and rebuilt the judiciary, which received an instrument to implement the criminal policy towards the society in the form of the modified, increasingly more repressive law. The Białystok society has taken various forms of fight with the new, popular power in order to regain sovereignty and independence. One of the first ones was the armed struggle, which was undertaken by the post-HA structures. They became the backbone of the conspiracy and anti-communist guerrilla at that time. The political resistance was the second form of social resistance. The formation of PPP entailed hopes to take the power away from the communist as a result of the electoral act. This group has been treated by the communist almost since 1945, when it established its structures in Białystok voivodeship, as the party, which stood on their way to implement these plans. The third form of public resistance in the Białystok voivodeship was related to the passive resistance. This form of opposition to the communist power included those, who stood between the ones who were acting actively against the power, and those who due to their belief systems did not want to cooperate with the power. Their attitude was strengthened by the belief that compromise and cooperation with the new people’s power meant treachery of own ideals, with which they were brought up and betrayal of the Polish state. Weakening of the resistance and adoption of the resignation attitude allowed PPR to carry out the total sovietisation of the society. Although the vast part of the society was opposed to this power and did not accept it, the attitudes of conformism, opportunism and identification grew in the society. These attitudes did not occur in a pure form, so today it is very difficult to clearly determine which motives have led to them. Every choice of attitude against the current power could have been attributed with a different assessment, but the most important thing is that the communists have won the support of a part of the society thanks to violence, injustice and overwhelming propaganda, but it is important that they did not receive acceptance for their power from the majority of the society. This can be considered a failure.