Cenzura wobec literatury polskiej w latach osiemdziesiątych XX wieku

Abstract

Praca powstała na bazie kwerend przeprowadzonych w Archiwum Akt Nowych w Warszawie - w sumie opracowano około dziewięciuset jednostek archiwalnych z lat 1945-1990. Jej celem było ukazanie procesu cenzurowania tekstów literackich w latach 80. XX wieku. Rozprawa została podzielona na cztery części: rozdział I. ma charakter ogólny, znalazły się w nim takie wątki, jak tło historyczne, zarys historii literatury polskiej w latach 80., opis dziejów cenzury w PRL-u po 1945 roku, a także - podrozdział poświęcony archiwaliom wykorzystanym w pracy. Rozdział drugi i trzeci poświęcono cenzurowaniu poezji i prozy; uwzględniono w nich podrozdziały, których ramy czasowe odpowiadają zmianom w ustawie o cenzurze (1981, 1983), a także przypadki szczególne: zjawisko cenzurowania recepcji czytelniczej, cenzurę wobec Czesława Miłosza, Jerzego Andrzejewskiego i Jana Józefa Szczepańskiego. W aneksie znalazły się natomiast zestawienia ukazujące skalę zjawiska cenzurowania literatury: listy utworów ocenzurowanych i zatrzymanych w latach 80., lista ineditów z tego okresu, a także same inedita lub ich fragmenty. W niniejszej rozprawie przedstawiono dzieje wydawnicze blisko dwustu utworów zatrzymanych lub ocenzurowanych w latach 80., odnosząc siędo ich pierwodruków, kolejnych wydań oraz dokumentów archiwalnych.

Creation of the dissertation "Censorship towards Polish literature in the eighties of the twentieth century" was preceded by a long-term archival query. In the work it was proposed a variety of approaches - both comprehensive, overview, and particulars focused on specific literary texts. It all together has enabled to fill a gap in research on the process of control of polish literary texts in the ninth decade of the last century. The main aim the study was to reveal the process of censoring polish literature on examples of specific literary texts. The thesis was divided into four sections. First chapter concerns a socio-political situation in Poland in the 80s, legal and institutional changes of words control, the history of Polish literature in the 80s as well as - archives which were used in the work. Chapter two and three regard to censorship law, as well as special cases: censorship of reception, censorship against Czeslaw Milosz, Jerzy Andrzejewski and Jan Josef Szczepanski. In the annex I've posted juxtapositions helpful during reading the dissertation but also giving it a wider context and showing the scale of the phenomenon of censorship of polish literature. They are: a lists of literary texts censored and detained in the 80s, list of inedita from this period, and some of inedita or their fragments.