PZPR a sądownictwo w latach 1980-1985 Próby powstrzymania „solidarnościowej” rewolucji

Abstract

Celem rozprawy doktorskiej jest ukazanie warunków, w jakich funkcjonowało sądownictwo w PRL, przede wszystkim wpływu, jaki miała bądź starała się wywierać Polska Zjednoczona Partia Robotnicza na tę sferę działalności państwa. Zagadnienie to przedstawione zostało na tle doniosłych wydarzeń społeczno-politycznych lat 1980-1985. Społeczna rewolucja „Solidarności” lat 1980-1981 przyniosła burzliwą dyskusję wokół reformy sądownictwa. Środowisko sędziowskie i „Solidarność” wystąpiły z rewolucyjnymi postulatami zmierzającymi do jego instytucjonalnego uniezależnienia od władz politycznych i wykonawczych. Początkowo niejednoznaczna postawa PZPR do postulatów prowadziła do prób opracowywania kompromisowych rozwiązań. Najwięcej miejsca w dyskusji poświęcano stale aktualnym tematom niezawisłości sędziowskiej, zakresu kompetencji nadzorczych administracji sądowej i granic możliwej ingerencji z jej strony w działalność sądów i sędziów oraz roli i zadań samorządu sędziowskiego. Ostatecznie władze podjęły próbę powstrzymania rewolucji „Solidarności” w państwie i sądownictwie. Zagrażała ona żywotnym interesom PZPR. W okresie stanu wojennego władze ukazały swój stosunek do niezawisłości sędziów. Sądownictwo wykorzystano do walki z opozycją. W latach 1982-1985 usuwano niepokornych sędziów. Starano się stworzyć system szkolenia gwarantujący dopływ dyspozycyjnych politycznie nowych kadr. Pod dyktando władz przyjęto nowe ustawy o Sądzie Najwyższym i o ustroju sądów powszechnych, które nie przyniosły większych zmian.

The aim of the dissertation is to show the environment in which the judiciary functioned in the Polish People's Republic, with a special focus on how the Polish United Workers' Party (PUWP) had interfered with this sphere of state activity or attempted to do so. It has been presented against the backdrop of momentous events of 1980-1985. The social revolution of Solidarity in 1980-1981 sparked a heated discussion about judicial reform. Both judges and Solidarity demanded institutional independence of the judiciary. At first, as the PUWP was failing to come up with a strong position, there were attempts to develop compromise solutions. The debate addressed primarily recurring topics of judges’ independence, supervisory powers of administrative boards of courts and the role and tasks of the self-government of judges. In the end, the authorities attempted to suppress the Solidarity revolution both in the state and in the judicial system. It became a real threat to the interests of the PUWP. During the martial law, the authorities showed their understanding of the principle of judges’ independence. The judiciary was used to crush the political opposition. In 1982-1985, all disobedient judges would be removed. The authorities tried to create a new judicial training system to secure new judiciary staff being fully obedient to the Party. Upon a recommendation by the PUWP, new laws were adopted, namely the Supreme Court Act and the Common Courts Act; however, they did not bring any major changes.