Zakaz zawierania umów o spadek po osobie żyjącej de lege lata i de lege ferenda

Abstract

Przedmiotem dysertacji jest zakaz zawierania umów o spadek po osobie żyjącej. Problemy w tej materii dotyczą, po pierwsze, zakresu art. 1047 i 941 Kodeksu cywilnego (de lege lata). Po drugie, obejmują zagadnienie uzasadnienia zakazu zawierania umów o spadek po osobie żyjącej (de lege lata i de lege ferenda). Autor rozprawy weryfikuje (m.in. za pomocą metod: historyczno-prawnej, prawnoporównawczej i dogmatycznej) następujące założenia: zakaz zawierania umów o spadek po osobie żyjącej obejmuje m.in. umowy zawierające rozrządzenia, a także wszystkie inne umowne czynności prawne, których celem jest przekazanie majątku na wypadek śmierci, w tym pojedynczych składników majątkowych (jeżeli przepisy nie zezwalają wyraźnie na zawarcie takich kontraktów); zakaz zawierania umów o spadek po osobie żyjącej jest konsekwencją obranego przez ustawodawcę modelu dziedziczenia, jednakże brak jest przeszkód, aby wprowadzić do polskiego systemu prawnego dziedziczenie umowne, tym bardziej że tego rodzaju rozwiązanie odpowiada potencjalnym potrzebom społeczeństwa, a także jest uzasadnione w kontekście europejskim. Rozprawa obejmuje w głównej mierze temat umów o spadek z perspektywy ich zakazu. Nie są w niej jednak pominięte kwestie ogólne, m.in. związane z umową zrzeczenia się dziedziczenia czy też umowami dotyczącymi spadku w rozumieniu unijnego rozporządzenia spadkowego.

The subject of the dissertation is the prohibition of contracts concerning inheritance of a still living person. Problems in this area relate firstly to the scope of art. 1047 and 941 of the Polish Civil Code (de lege lata) and secondly they include the issue of justification of the prohibition of contracts concerning inheritance of a still living person (de lege ferenda and de lege lata). The author verifies (using, inter alia, historical, comparative, and dogmatic methods) the following assumptions: the prohibition of contracts concerning inheritance of a still living person contains, among others, contracts with mortis causa dispositions and other contractual legal acts aimed at transferring an estate in the case of death, including individual things (if the regulations do not expressly allow such contracts); the prohibition of contracts concerning inheritance of a still living person is a consequence of the inheritance model chosen by the legislator, but there are no obstacles to regulating inheritance contracts within the Polish legal system, moreover, this kind of solution corresponds to the potential needs of society and is justified in the European context. The dissertation is mainly concerned with contracts concerning inheritance from a perspective of their prohibition. However, general issues (including, among others, waiver of inheritance contract and European succession regulation) are not omitted.