Sztuka społeczna. Obywatelski wymiar działań społeczno-artystycznych

Abstract

Rozprawa koncentruje się na pojęciu sztuki społecznej, które wprowadza jako model teoretyczny i rozwija w oparciu o rezultaty badania jakościowego zrealizowanego w Polsce w latach 2010–2012, którego głównym elementem były wywiady swobodne, pogłębione z animatorami, uczestnikami i obserwatorami badanych praktyk. Termin „sztuka społeczna”, wśród innych inspiracji, nawiązuje do idei rzeźby społecznej (soziale Skulptur) Josepha Beuysa. Nadane mu zostaje jednak bardziej naukowe (socjologiczne) i empirycznie ugruntowane znaczenie. Przymiotnik „społeczna” ma sugerować paralelę do terminów aktywność społeczna i organizacja społeczna, jako że sztuka społeczna ma miejsce w tym samym sektorze społeczeństwa. Podkreśla także różnicę między sztuką społeczną a sztuką publiczną, społecznościową, zaangażowaną i innymi podobnymi zjawiskami. Sztuka społeczna definiowana jest poprzez pięć powiązanych ze sobą elementów; są to: (1) cel działania, (2) uczestnicy działania, (3) sposób zaangażowania uczestników w działanie – jako twórców lub odbiorców sztuki, (4) społeczna przestrzeń działania, oraz (5) jakość działania. W ten sposób zdefiniowana sztuka społeczna stanowi specyficzny obszar (enklawę) społeczeństwa obywatelskiego, w obrębie którego spełnia szereg istotnych funkcji, takich jak: artykulacja problemów i potrzeb społecznych, wytwarzanie i wzmacnianie więzi społecznych czy mobilizacja obywateli do działania. Analizy i obserwacje badawcze zawarte w rozprawie pozwalają opisać sztukę społeczną w kategoriach: typowych praktyk, uczestnictwa, aktywności ramifikacyjnej, jej społecznego i instytucjonalnego kontekstu oraz funkcji, jak również jej relacji do zmiany społecznej i wpływu na rozwój społeczeństwa obywatelskiego.

The thesis is focused on the notion of social art introduced as a theoretical model and further developed on the basis of a qualitative research conveyed in Poland between 2010 and 2012 (with the main focus on in-depth interviews with animators, participants and observers of the practices under scrutiny). The term “social art” originates in Joseph Beuys’s idea of social sculpture (soziale Skulptur), among other inspirations, however it is given a more scientific (sociological) and empirically rooted meaning. The adjective “social” suggests a parallel to social activity and social organizations (as social art takes place in the same sector of society). It also highlights the distinction of social art from public art, community art, activist art, and other similar phenomena. Social art is defined as a combination of five interrelated elements: (1) the aim or result of an activity; (2) the addressees of the activity; (3) the way the addressees are engaged in the activity – as creators or recipients of art; (4) the social space of the activity; and (5) the quality of the activity. Defined as this, social art is seen as a specific area (enclave) of civil society with a number of crucial civic functions, such as: social articulation, creation of social bonds, or social mobilization, to mention but a few. The analysis and research findings presented in the thesis help to describe this enclave in terms of: typical practices, participation, framing processes, institutional and social contexts, functions, as well as its relation to social change and the effects on the civil society development.