REPOZYTORIUM UNIWERSYTETU
W BIAŁYMSTOKU
UwB

Proszę używać tego identyfikatora do cytowań lub wstaw link do tej pozycji: http://hdl.handle.net/11320/19195
Pełny rekord metadanych
Pole DCWartośćJęzyk
dc.contributor.authorPietruszko, Marta-
dc.date.accessioned2025-11-06T08:15:47Z-
dc.date.available2025-11-06T08:15:47Z-
dc.date.issued2024-
dc.identifier.citationŻydzi wschodniej Polski. Seria XIII: Żydowskie podróże, żydowscy podróżnicy, red. nauk. Daniel Kalinowski, Jarosław Ławski, Białystok 2024, s. 301-323pl
dc.identifier.isbn978-83-7657-551-3-
dc.identifier.isbn978-83-66137-92-9-
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11320/19195-
dc.description.abstractIn October 2022, a valuable discovery of Judaica was made at the Sleńdzinski Gallery in Białystok. The Sleńdzinski Gallery is a municipal cultural institution that consists of four branches. Its oldest building is the former Cytron Synagogue, probably built in 1936. It was built in memory of Samuel Cytron (1858–1935), a wealthy textile manufacturer and philanthropist, active in Suprasl and Bialystok. The synagogue survived the war and served the community of Bialystok’s Jews until the late 1960s. Later it was nationalised and its decoration was destroyed. Since 1992, it has housed the Sleńdziński Gallery. In 2022, it was designated as the headquarters of the Gallery’s Regional Research Department. Employees then entered the building’s inaccessible, unused attic and discovered there large quantities of destroyed Hebrew prints, mainly from the late 19th and early 20th centuries. Prayer books predominate among them, but printed Bibles and Talmud with commentaries can also be found. Among the Talmudic literature there are several titles published in the first half of the 19th century. The oldest find is a penitential prayer book published in Zhovkva (now Ukraine) in 1795. Other artefacts related to the life of the synagogue include six wooden painted panels decorating the ceiling of the main prayer hall. Also found were a boy’s talit katan, destroyed tefillin, mezuzahs and offering tins of the Linas Ha Tzedek organisation. Secular objects were also discovered in the attic. These include fragments of clothing: a shirt sleeve, a bra, a stocking, a Star of David peeled from a garment, two children’s kaftans, as well as three photographs, two strands of hair and a round lens of glasses. Secular literature is represented by a fragment of a short story by Shalom Ash in Yiddish and fragments of other short works, shreds of newspapers and a completely unique, well-preserved booklet published in Bialystok in 1937 to commemorate the second anniversary of the death of Marshal Józef Piłsudski. Children’s items are well represented: a pre-war Polish history textbook, fragments of an illustrated Hebrew Bible, fragments of Hebrew booklets, and Soviet-era neatly illustrated Yiddish and mathematics textbooks and a block of Cyrillic letters. The secular objects give rise to the suspicion that during the time the Bialystok ghetto was in operation (1941–1943), people were forced to live in the synagogue in the face of its overcrowding. The objects found in the attic were presented in the temporary exhibition ‘Relics’ opened on 16.08.2023 to mark the 80th anniversary of the Bialystok Ghetto Uprising. It was later transformed into a permanent exhibition.pl
dc.language.isoplpl
dc.publisherWydawnictwo Prymatpl
dc.relation.ispartofseriesColloquia Orientalia Bialostocensia. Literatura/Historia;66-
dc.relation.ispartofseriesŻydzi Wschodniej Polski;13-
dc.subjectJewspl
dc.subjectBialystokpl
dc.subjectdiscoverypl
dc.subjectsynagoguepl
dc.subjectCytronpl
dc.subjectghettopl
dc.subjectHolocaustpl
dc.subjectLinas Ha Tzedekpl
dc.subjectrabbipl
dc.titleZnalezisko ze strychu synagogi Cytronów – artefakty z życia białostockiego gettapl
dc.title.alternativeFindings from the Attic of the Cytron Synagogue – Artifacts from the Life of the Białystok Ghettopl
dc.typeBook chapterpl
dc.rights.holder©Copyright by Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2024pl
dc.rights.holder©Copyright by Wydawnictwo Prymat, Białystok 2024pl
dc.description.BiographicalnoteMARTA PIETRUSZKO – historyk sztuki z Białegostoku, mgr, absolwentka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (2004). Od 2005 r. pracuje w Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku, od 2019 jako kierownik Działu Zbiorów Artystycznych, Archiwalnych i Badań Regionalnych, od 2023 jako kierownik Działu Badań Regionalnych. Zajmuje się dokumentacją białostockiego środowiska plastycznego po 1945 r., a także przedwojennego. Zorganizowała ponad 20 wystaw poświęconych tej tematyce, uzupełnionych obszernymi katalogami. Najważniejsze to: Ku nieznanej postaci piękna. O życiu i twórczości Czesława Sadowskiego (1902–1959) (2019) jako współautorka i Siłacz. Jerzy Lengiewicz (2019). Najważniejsze artykuły: Poczet białostockich rzeźbiarzy 1945–2016, „Ananke” nr 3–4 (80–81) 2015; Artystyczne drapanie. Szlakiem białostockich sgraffit, „Ananke” nr 1–4 (90–93) 2018. Dwukrotna laureatka I nagrody w Konkursie na Najciekawsze Wydarzenie Muzealnicze organizowanym przez Oddział Podlaski Stowarzyszenia Muzealników Polskich. Zajmuje się modą historyczną, zorganizowała trzy wystawy modowe: „Grażyna Hase i Fasty” (2014) w Galerii im. Sleńdzińskich oraz La soirée według Jerzego Antkowiaka i Na wschód od Paryża i Warszawy był modny Białystok (2017), obie w Operze i Filharmonii Podlaskiej. Jest współautorką dwóch obszernych opracowań na temat białostockiej mody Na wschód od Paryża i Warszawy był modny Białystok (2016) oraz (nie) Modny Białystok 1939–1959 (2020). Projektuje stroje historyczne dla potrzeb edukacyjnych i scenicznych. Wykładała historię sztuki i fotografii w Akademii Fotografii i Przedsiębiorczości w Białymstoku od 2005 do 2020 r. W 2022 r. prowadziła ćwiczenia z historii sztuki na Wydziale Nauk o Edukacji Uniwersytetu w Białymstoku. W 2023 r. z okazji 80. rocznicy postania w getcie białostockim zorganizowała wystawę Relikwie, złożoną z artefaktów wydobytych ze strychu Synagogi Cytronów. Rok później otworzyła wystawę Powstanka z getta białostockiego, której kluczowym eksponatem była nieznana wcześniej rzeźba Kobieta z powstania w getcie białostockim Ludmiły Stehnovej z 1953 roku.pl
dc.description.AffiliationDział Badań Regionalnych Galerii im. Sleńdzińskich, Białystokpl
dc.description.referencesBialystok, Photo album of renowned city and its Jews the world over. 1200 Interesting Pictures with Yiddish and English Text Compiled and Edited by David Sohn, New York 1951.pl
dc.description.referencesBialystoker Almanach, red. A. Albek, A. Amiel, P. Kapłan, I.L. Szacki, A. Zbar, wyd. „Dos Naje Lebn”, Białystok 1931, w języku jidysz.pl
dc.description.referencesCytron T. dr, The Cytrons – The Story of a Jewish dynasty, [w:] Suprasl Memorial Book / Hayim u-mavet be-tsel ha-ya`ar, The New York Public Library – National Yiddish Book Center – Yizkor Book Project, New York, New York and Amherst, Massachusetts 2003, s. 26–32.pl
dc.description.referencesHerszberg A. S., Pinkas Białystok. Materiały podstawowe do historii Żydów w Białymstoku aż do okresu po pierwszej wojnie światowej, tom 1 i 2, wyd. Towarzystwo Historii Białegostoku, Nowy Jork, 1949–1950, w języku jidysz.pl
dc.description.referencesPuchalski A., Historia Związku Polskich Artystów Plastyków w Białymstoku w latach 1944–1983, wyd. Galeria im. Sleńdzińskich, Białystok 2017, s. 328.pl
dc.description.referencesRajzner R., Lew H. R., Losy nieopowiedziane. Zagłada Żydów białostockich 1939–1945, wyd. Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa 2013, s. 76–77.pl
dc.description.referencesSadowska J., Żydowska społeczność Białegostoku u schyłku swego istnienia (1950–1970), [w:] „Białostockie Teki Historyczne”, t. 14/2026, s. 222–225.pl
dc.description.referencesTrojniel P., Transponowanie tradycji w architekturze synagog XIX i XX wieku na Podlasiu, tom 1 i 2. Rozprawa doktorska na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2013.pl
dc.description.referencesWiśniewski T., Od Cytrona do Citroëna, „Fołks Sztyme” 1990, nr 16, s. 10, 8.pl
dc.description.referencesNekrolog Samuela Cytrona, „Gazeta Białostocka”, nr 101, 11.04.1935, s. 6.pl
dc.description.referencesAlbum CKŻP w Białymstoku, Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma, nr inw. DZIH E 55, fot. 17, 18.pl
dc.description.referencesBiałystok. Studium historyczno-urbanistyczne do miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta, Białystok 1978, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku, oprac. Oleksicki Antoni, Małofiejew Irena, nr inw. 2300.pl
dc.description.referencesDokumentacja paszportowa Abrama Grynberga, Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie, nr inw. IPNBU 1268/23616.pl
dc.description.referencesDokumentacja paszportowa Note Grynberga, syna Abrama Grynberga, Instytut Pamięci Narodowej w Białymstoku, nr inw. IPN Bi 451/2432.pl
dc.description.referencesDokumentacja projektowa przebudowy byłej synagogi, Archiwum Państwowe w Białymstoku, zbiór 1618 Spółdzielcze Biuro Projektów „Projekt” w Białymstoku, sygn. 1.26.2011 – 1.33.2011.pl
dc.description.referencesKarta nr 2448 Budynek biurowo-administracyjny, d. synagoga Citrona, ewidencja zabytków nieruchomych, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku, oprac. Barbara Tomecka, 1989.pl
dc.description.referencesObwieszczenie Wydziału Hipotecznego przy Sądzie Okręgowym w Białymstoku dot. rodziny Cytronów, „Białostocki Dziennik Wojewódzki” 1936, nr 17, s. 352, oryginał dostępny w Bibliotece Narodowej.pl
dc.description.referencesPlan wojewódzkiego miasta Białegostoku, oprac. inż. Stefan Chojnicki, 1937, Archiwum Państwowe w Białymstoku, Akta Miasta Białegostoku, sygn. 138.pl
dc.description.firstpage301pl
dc.description.lastpage323pl
dc.identifier.citation2Żydzi wschodniej Polski. Seria XIII: Żydowskie podróże, żydowscy podróżnicy, red. nauk. Daniel Kalinowski, Jarosław Ławskipl
dc.conferenceKonferencja Naukowa „Żydzi wschodniej Polski” edycja trzynasta „Żydowskie podróże, żydowscy podróżnicy w Europie Środkowo-Wschodniej. Osobowości - teksty - świadectwa", Białystok, 27-28 maja 2024pl
Występuje w kolekcji(ach):Konferencja Naukowa „Żydzi wschodniej Polski” edycja trzynasta „Żydowskie podróże, żydowscy podróżnicy w Europie Środkowo-Wschodniej. Osobowości - teksty - świadectwa", 27-28 maja 2024 r.

Pliki w tej pozycji:
Plik Opis RozmiarFormat 
M_Pietruszko_Znalezisko_ze_strychu_synagogi_Cytronow.pdf684,79 kBAdobe PDFOtwórz
Pokaż uproszczony widok rekordu Zobacz statystyki


Pozycja jest chroniona prawem autorskim (Copyright © Wszelkie prawa zastrzeżone)