Proszę używać tego identyfikatora do cytowań lub wstaw link do tej pozycji:
http://hdl.handle.net/11320/19175Pełny rekord metadanych
| Pole DC | Wartość | Język |
|---|---|---|
| dc.contributor.author | Butkiewicz, Tomasz | - |
| dc.date.accessioned | 2025-11-04T10:10:36Z | - |
| dc.date.available | 2025-11-04T10:10:36Z | - |
| dc.date.issued | 2024 | - |
| dc.identifier.citation | Żydzi wschodniej Polski. Seria XIII: Żydowskie podróże, żydowscy podróżnicy, red. nauk. Daniel Kalinowski, Jarosław Ławski, Białystok 2024, s. 129-155 | pl |
| dc.identifier.isbn | 978-83-7657-551-3 | - |
| dc.identifier.isbn | 978-83-66137-92-9 | - |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11320/19175 | - |
| dc.description.abstract | The first part of the article refers to 19th and 20th century Zionism, the second to the foundations of anti-Zionism with its negative effect in 1967–1968 – to historical events in which it took on the characteristics of anti-Jewishness, anti-Israelism and anti-Semitism. Efforts to recreate and consolidate the state of Israel in Palestine will be shown. and the processes that led to the essence of March ‘68 – the forced migration of Polish Jews. March ‘68 should be understood as a series of political events at home and abroad, including those that took place in the period preceding it – along with their causes and consequences. It can also be read in the context of the Six-Day War, which lasted from 5 to 10 June 1967 year. The spiral of social hatred was set in motion. Channels of mass propaganda were set in motion, which at every corner, in every workplace, in educational establishments and youth organisations fomented hostility towards the Jewish community living in Poland. Forced migration inflicted not only moral but also intellectual and material harm on many Polish Jews. Torn from their country of birth, where they had survived the period of German occupation, the nightmare of ghettos, camps and death marches – they were reluctant to leave. But despite the humiliation they suffered, some of them still felt themselves to be Poles or Poles with Jewish origins. The final chord of the forced migration were the farewells attended by friends, often even Jews, who had decided to stay in Poland. As a rule, these took place at railway stations. The Gdanski station in Warsaw has become a symbol here, where every day crowds of colleagues, relatives and friends stood to bid farewell to those leaving for Vienna. How difficult it is to think about this today! How can one pass by without reflection, indifferent, knowing that Poland then lost the core and flower of its intelligentsia! The question that needs to be asked here is: what would Poland look like today if it had not been for the Holocaust and then March ‘68? Let me close this – how sad and tragic – paragraph of history with a summary by a Polish novelist and columnist Stefan Kisielewski, a keen observer of human stupidity, who directly experienced the loss of his close colleagues and friends – Polish Jews – leaving their own homeland in 1968: ...who of our present-day simpletons will understand the meaning of such a heroic accession to Polishness on the part of people who are now insulted and humiliated at every turn. | pl |
| dc.language.iso | pl | pl |
| dc.publisher | Wydawnictwo Prymat | pl |
| dc.relation.ispartofseries | Colloquia Orientalia Bialostocensia. Literatura/Historia;66 | - |
| dc.relation.ispartofseries | Żydzi Wschodniej Polski;13 | - |
| dc.subject | Six Day War | pl |
| dc.subject | March 68 | pl |
| dc.subject | Polish Jews | pl |
| dc.subject | Migration | pl |
| dc.title | Podróż w jedną stronę. Żyd – bliski sąsiad, a mimo to obcy i niechciany. Migracje z przymusu – Marzec ’68 | pl |
| dc.title.alternative | A One-Way Journey. The Jew – a Close Neighbour, Yet Alien and Unwanted. Forced Migrations of March ‘68 | pl |
| dc.type | Book chapter | pl |
| dc.rights.holder | ©Copyright by Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2024 | pl |
| dc.rights.holder | ©Copyright by Wydawnictwo Prymat, Białystok 2024 | pl |
| dc.description.Biographicalnote | TOMASZ BUTKIEWICZ (ur. 1966) – dr nauk humanistycznych, absolwent Instytutu Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego. Kurator zbiorów archiwalnych i dokumentacji ikonograficznej w Społecznym Muzeum Żydów Białegostoku i regionu. Zainteresowania badawcze: od średniowiecza do okresu rekonstrukcji doby Cesarstwa Niemiec 1871–1918, Republiki Weimarskiej, Niemieckich Organizacji Młodzieżowych dwudziestolecia międzywojennego, początków narodowego socjalizmu, rozwoju elitarnych szkół w III Rzeszy, eksterminacji Żydów polskich w okresie Shoah. Opublikował między innymi: Milenium spotkania Ottona III i Bolesława Chrobrego w Gnieźnie, [w:] Polska w świecie, pod red., B. M. Szulc, Ateneum 4, Toruń 2000; Okultyzm i myśl ariozoficzna Towarzystwa Thule w ukształtowaniu ideologii narodowego socjalizmu w Niemczech, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Res Politicae” 2009, t. 3; Integration der deutschen Bevölkerung von Pommern in der neuen Ordnung nach dem Krieg-auserwählte Aspekten, „Zbliżenia Interkulturowe. Polska, Niemcy, Europa. Polityka, kultura, społeczeństwo. Pismo Wyższej Szkoły Studiów Międzynarodowych w Łodzi”, nr 6, Łódź 2009; Napola. Młoda elita Adolfa Hitlera, Instytut Pamięci Narodowej, Szczecin–Warszawa 2018; Bezimienne groby polskich pracowników przymusowych w Szlezwiku Holsztynie. „Praca przymusowa podczas II wojny światowej, Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie”, Szczecin 2021; Żydzi polscy w Legionach marszałka Józefa Piłsudskiego i ich rola w odzyskaniu niepodległości, [w:] Rzeczpospolita Niepodległa od idei do urzeczywistnienia, Słupsk 2021; Sztetl Końskie. Kulturowa i religijna enklawa świata utraconego, „Scripta Historica”, nr 26, Słupsk 2020; Topografia zła. Pogrom we Lwowie w 1941 r. w ikonografii – percepcji zagłady, „Scripta Historica”, nr 27, Słupsk 2021; Żydzi polscy w ikonografii niemieckich żołnierzy w latach 1939–1943, [w:] TRIDUUM HISTORICUM. Początek końca czy początek „nowego świata”?, Wrocław 2022; Synagogi w płomieniach. Kres polskiej architektury synagogalnej w latach 1939–1941 w ikonografii niemieckich żołnierzy, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, Res Politicae, red. H. Ćwięk, t. XVI, Częstochowa 2022; Antisemitische und antijüdische Assoziation. Ideologische Typus „Ostjude” in die Fotografie des deutschen Soldaten 1939–1943, „Scripta Historica”, nr 27, Słupsk 2022. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC 2502, MSZ do KC 23 maja 1959 r. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC 1737, Protokół posiedzenia Biura Politycznego, 6 czerwca 1967. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC 1737, Protokół posiedzenia Biura Politycznego, 10 czerwca 1967. | pl |
| dc.description.references | AMSWiA, II/1976, k. 38, Informacja za okres od 5 czerwca do 12 lipca 1967 roku (tajne specjalnego znaczenia), Kazimierz Świtała, lipiec 1967 r. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC 237/VII, Notatka Departamentu III MSW dotycząca zebrania w klubie Babel, z dnia 9 czerwca 1967. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC PZPR, 237/VII-5296, k. 246-248, Notatka w MSW dotyczy: zebrania w studenckim klubie „Babel” przy TSKŻ, 9 czerwca 1967 r. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC PZPR, 4347, k. 56, Notatka o zmianach w Trybunie Ludu. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC 237/V-706, Przemówienie W. Gomułki na spotkaniu Sekretariatu KC z I sekretarzami komitetów wojewódzkich i kierownikami wydziałów KC, 12 czerwca 1967. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC 2642, Notatka z rozmowy Kliszko-Breżniew w Moskwie, 24 czerwca 1967. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC 1738, 27 czerwca 1967, Notatka z wystąpienia Gomułki na posiedzeniu Biura Politycznego. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC PZPR, 237/VII-5294, k. 325, GZP WP, 17 lipca 1967 r. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC PZPR, 6136, k. 196, Stenogram narady I sekretarzy KW PZPR w KC PZPR w dniu 26 marca 1968 r. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC PZPR, 6136, k. 196, Stenogram narady I sekretarzy KW PZPR w KC PZPR w dniu 26 marca 1968 r. | pl |
| dc.description.references | AAN, zespół KC, 6136, Stenogram z narady w gmachu KC PZPR, z dn. 26 marca 1968 r. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC 1739, Notatka z posiedzenia BP, z dn. 8 kwietnia 1968 r. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC 1742, s. 475-488, Notatka w sprawie wyjazdów emigracyjnych z dn. 29 kwietnia 1969 r. | pl |
| dc.description.references | AAN, KC 2232, Postanowienie SKC w sprawie osób, którym odmówiono zgody na wyjazd do Izraela, z dn. 7 luty 1970 r. | pl |
| dc.description.references | AMSWiA, II/101, k. 207, Ocena sytuacji w Polsce w związku z wojną na Bliskim Wschodzie. Materiał z obrad Kolegium do spraw operacyjnych MSW (tajne specjalnego znaczenia), Henryk Piętek, czerwiec 1967 r. | pl |
| dc.description.references | AMSWiA, II/101, k. 176-177, Protokół nr 002/67 z posiedzenia Kolegium do Spraw Operacyjnych MSWw dniu 28 czerwca 1967 r. | pl |
| dc.description.references | AMSWiA, II/1976, k. 35, Informacja za okres od 5 czerwca do 12 lipca 1967 roku (tajne specjalnego znaczenia), Kazimierz Świtała, lipiec 1967 r. | pl |
| dc.description.references | AMSW, Wydział Spraw Cywilnych i Ruchu Ludności, oddz. II, 1976. | pl |
| dc.description.references | AMSWiA, II/1976, k. 46. | pl |
| dc.description.references | CA MSW, MSW II 3811, Informacja nr 3 Departamentu III MSW. O nastrojach w związku z konfliktem na Bliskim Wschodzie, 7 czerwca 1967. | pl |
| dc.description.references | CA MSW, MSW II 101, Departament III MSW, Ocena sytuacji w Polsce w związku z konfliktem na Bliskim Wschodzie (z załącznikami, różne wersje), czerwiec 1967. | pl |
| dc.description.references | CA MSW, MSW II.1976, Informacje Departamentu III o sytuacji w kraju w związku z konfliktem, czerwiec – lipiec 1967. | pl |
| dc.description.references | CA MSW, MSW.II.101, Protokół Kolegium MSW do Spraw Operacyjnych, 28 czerwca 1967. | pl |
| dc.description.references | CA MSW, MSW.II.51, Wroga propaganda Wolnej Europy w związku z konfliktem na Bliskim Wschodzie, notatka MSW, czerwiec 1967; AAN, KC 237/VII-5294, Analizy nasłuchu rozgłośni zachodnich, GZP, czerwiec – lipiec 1967. | pl |
| dc.description.references | CA MSW, MSW.II 1976, Notatka dotyczy przekazywanych informacji podanych w czerwcu i lipcu 1967 r. | pl |
| dc.description.references | CA MSW, Wydział Spraw Cywilnych i Ruchu Ludności, oddz. II. 51, Protokół Kolegium MSW z 28 czerwca 1967 r. | pl |
| dc.description.references | CA MSW, MSW II.51. | pl |
| dc.description.references | Adamczyk M., Pogrom Żydów kieleckich (4 lipca 1946 r.) w świetle polskiej prasy emigracyjnej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K”, Politologia 6, Lublin 1999. | pl |
| dc.description.references | Adelson J., W Polsce zwanej ludową, [w:] Najnowsze dzieje Żydów w Polsce. W zarysie (do 1950 roku), red. J. Tomaszewski, Warszawa 1993. | pl |
| dc.description.references | Balke R., Izrael, Warszawa 2005. | pl |
| dc.description.references | Bieńkowski W., Motory i hamulce socjalizmu, Paryż 1969. | pl |
| dc.description.references | Butkiewicz T., Kres żydowskiej enklawy Białegostoku i regionu w niemieckiej ikonografii, [w:] Żydzi wschodniej Polski, red. J. Ławski, M. Siedlecki, Seria XI: Wobec polityki, Białystok 2023. | pl |
| dc.description.references | Cichopek A., Pogrom Żydów w Krakowie, Warszawa 2000. | pl |
| dc.description.references | Chodakiewicz M. J., Żydzi i Polacy 1918–1955. Współistnienie, Zagłada, Komunizm, Warszawa 2023. | pl |
| dc.description.references | Chylińska K., Emigracja polska po 1967 r., „Kultura”, nr 10, Paryż 1970. | pl |
| dc.description.references | Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006. | pl |
| dc.description.references | Encyklopedia. Judaica, vol. 4, 13, Jerusalem 1972. | pl |
| dc.description.references | Głowiński M., Marcowe gadanie. Komentarze do słów 1966–1971, Warszawa 1991. | pl |
| dc.description.references | Głowiński M., Nowomowa po polsku, „Pamiętnik Literacki”, nr 83/1, Warszawa 1992. | pl |
| dc.description.references | Gorn Y., Zionism and the Arabs, 1882–1948, Oxford 1987. | pl |
| dc.description.references | Historia Polski w liczbach. Ludność, terytorium, red. F. Kubiczek i in., Warszawa 1994. | pl |
| dc.description.references | Holoubek G., M. Dziewulska, O „Dziadach” Dejmka, „Teatr” nr 5, Warszawa 1999. | pl |
| dc.description.references | Hurawic-Nowakowska I., Żydzi polscy (1947–1950). Analiza więzi ludności żydowskiej, Warszawa 1996. | pl |
| dc.description.references | Ilicki J., Den foranderliga identiteten (The Changeable Identity. On changing identity among the younger generation of Polish Jews immigrating to Sweden in 1968–1972), Uppsala 1988. | pl |
| dc.description.references | Jaworski W., Organizacja Ogólnych Syjonistów w Polsce (1934–1939), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, red. Z. Anusik, J. Wijaczki, nr 106, Łódź 2020. | pl |
| dc.description.references | Khalidi R., Palestinian Identity. The Construction of Modern National Consciousness, New York 1997. | pl |
| dc.description.references | Karpiński J., Krótkie spięcie (marzec 1968), „Wykres gorączki”. Polska pod rządami komunistycznymi, Lublin 2001. | pl |
| dc.description.references | Kisielewski S., Dzienniki, Warszawa 1996. | pl |
| dc.description.references | Kühntopf-Gentz M., „Israel geht vor Zion”. „Nathan Birnbaum und die Palästinafrage, „Zeitschrift für Religions und Ggeistesgeschichte“, red. H. J. Schoeps, E. Benz, t. 44, Potsdam 1992. | pl |
| dc.description.references | Kwilecki A., Mniejszości narodowe w Polsce Ludowej, „Kultura i Społeczeństwo”, t. 7, nr 4, Warszawa 1963. | pl |
| dc.description.references | Leczyk M., Oblicze społeczno-polityczne Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1988. | pl |
| dc.description.references | Listy Władysława Gomułki do Stalina, „Dziś. Przegląd Społeczny”, red. M. F. Rakowski, nr 6, Warszawa 1993. | pl |
| dc.description.references | Marzec 1968. Fakty, Wydarzenia, Interpretacje, red. A. Czwołka, S. Galij-Skarbińska, W. Polak, Toruń 2008. | pl |
| dc.description.references | Miłosz Cz., Rodzinna Europa, Paryż 1959. | pl |
| dc.description.references | Morris B., Victimes: histoire revisitée du conflit arabo-sioniste, Editions Complexe 2003. | pl |
| dc.description.references | Mroczkowski K., Operacja Podarunek – Rajd na lotnisko w Bejrucie, „Skrzydlata Polska”, red. B. Głowacki, nr 7, Warszawa 2022. | pl |
| dc.description.references | Muir D., A Land without a People for a People without a Land; An oft-cited Zionist slogan was neither Zionist nor popular, [w:] Middle Eastern Quarterly, Reflections in Bullough’s Pond: Economy and Ecosystem in New England, ed. University Press of New England, vol. 15, nr 2, New England 2008. | pl |
| dc.description.references | Nowak-Jeziorański J., Polska z oddali, Kraków 1992, t. II. | pl |
| dc.description.references | Osęka P., Marzec 68, Kraków 2008. | pl |
| dc.description.references | Osęka P., Zaręba M., Wojna po wojnie. Czyli polskie reperkusje wojny sześciodniowej, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały”, nr IV, Warszawa 1999. | pl |
| dc.description.references | Pappé I., La guerre de 1948 en Palestine, La fabrique éditions, 2005. | pl |
| dc.description.references | Pawlicki A., Kompletna szarość. Cenzura w latach 1965–1972. Instytucja i ludzie, Warszawa 2001. | pl |
| dc.description.references | Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań–Warszawa 1971. | pl |
| dc.description.references | Pinsker L., Autoemancipation! Mahnruf an seine Stammesgenossen von einem russischen Juden, Berlin 1882. | pl |
| dc.description.references | Pióro T., Czystki w Wojsku Polskim 1967–1968, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, nr 182, Warszawa 1997. | pl |
| dc.description.references | Polski Słownik Judaistyczny. Dzieje. Kultura. Religia. Ludzie, t. 2, Warszawa 2003. | pl |
| dc.description.references | Rakowski M. F., Dzienniki polityczne 1967–1968. | pl |
| dc.description.references | Raszewska M., Teatr Narodowy Kazimierza Dejmka, [w:] Teatr Narodowy 1949–2004, Warszawa 2005. | pl |
| dc.description.references | Reichert C., Von Nathan Birnbaum zu Nosn Birnboym. Das Engagement eines Wiener Bürgers für die jiddische Sprache im Kontext der national-jüdischen Bewegung, „Zeitschrift für Dialektologie und Linguistik”, red. A. Lenz, Ph. Stoeckle, t. 88, Bonn 2021. | pl |
| dc.description.references | Rose N., A Senseless, Squalid War. Voices from Palestine 1945–1948, London 2009. | pl |
| dc.description.references | Rozenbaum W., The Anti-Zionist Campaign in Poland, June – December 1967, „Canadian Slavonic Papers”, ed. Taylor & Francis, t. XX, nr 2, Oxford 1978. | pl |
| dc.description.references | Seewann H., Zirkel und Zionstern. Bilder und Dokumente aus der versunkenen Welt des jüdisch-nationalen Korporationsstudententums. Ein Beitrag zur Geschichte des Zionismus auf akademischem Boden, red. H. Seewann, t. 1, Graz 1990. | pl |
| dc.description.references | Segew S., Behind the Curtain, Iraqi Parliamentary Inquiry Committee of the Palestine War, Tel Awiw 1954. | pl |
| dc.description.references | Sęczyk W., Marzec 68 w publicystyce PRL. Studium z dziejów propagandy, Wałbrzych 2009. | pl |
| dc.description.references | Skarbek K., Wyjazd, [w:] Kultura. Szkice, Opowiadania, Sprawozdania, red. J. Giedroyc, nr 10, Paryż 1969. | pl |
| dc.description.references | Statystyki ogólne dotyczące powrotów do Polski ze Związku Sowieckiego, [w:] Masowe deportacje radzieckie w okresie II wojny światowej, red. S. Ciesielski, G. Hryciuk, A. Srebrakowski, Wrocław 1994. | pl |
| dc.description.references | Stola D., Emigracja pomarcowa, „Prace Migracyjne” nr 34, Warszawa 2000. | pl |
| dc.description.references | Stola D., Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968, Warszawa 2018. | pl |
| dc.description.references | Temkin G., Exodus 1968, [w:] Lewy Nurt. Zbiór rozpraw i artykułów, red. J. Żmigrodzkiego, nr 3, Londyn 1970. | pl |
| dc.description.references | Trembicka K., Kategoria wroga w komunistycznej Polsce w latach 1959–1989, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Lublin – Polonia, t. XXI, 2, Lublin 2014. | pl |
| dc.description.references | Wiszniewicz J., Z Polski do Izraela. Rozmowy z pokoleniem 68, Warszawa 1992. | pl |
| dc.description.references | Zaremba M., Biedni Polacy 68. Społeczeństwo polskie wobec wydarzeń marcowych w świetle raportów KW i MSW dla kierownictwa PZPR, [w:] Marzec 1968, trzydzieści lat później. Materiały z Konferencji, red. M. Kula, P. Osęka, M. Zaremba, t. I, Warszawa 1998. | pl |
| dc.description.references | Zineman J., Historia syjonizmu, wyd. I, Warszawa 1935–1936, t. 1–5. | pl |
| dc.description.references | „Nowy Dziennik”, z dn. 20 VI 1923, red. I. Schwarzbart, J. Freund, nr 135, Kraków 1923. | pl |
| dc.description.references | „Nasz Przegląd”, z dn. 19 VI 1923, red. D. Rozencwajg, nr 83. | pl |
| dc.description.references | Przemówienie Władysława Gomułki wygłoszone na VI Kongresie Związków Zawodowych, „Trybuna Ludu”, z dnia 20 czerwca 1967 r. | pl |
| dc.description.references | „Trybuna Ludu”, z dn. 17 czerwca 1967, r. 20, nr 26, Warszawa 1967. | pl |
| dc.description.references | „New York Times”, z dn. 26 lipca 1967. | pl |
| dc.description.references | „Trybuna Ludu”, nr 70, Warszawa 1968, z dn. 12 marca 1968 r., Wokół zajść na Uniwersytecie Warszawskim. | pl |
| dc.description.references | https://www.jhi.pl/artykuly/propaganda-marca-1968 [dostęp: 10.02.2024]. | pl |
| dc.description.references | First Zionist Congress & Basel Program (1897) (jewishvirtuallibrary.org), [dostęp: 6.01.2024 r.]. | pl |
| dc.description.references | https://www.jhi.pl/artykuly/propaganda-marca-1968 [dostęp: 10.02.2024]. | pl |
| dc.description.references | Polscy nobliści żydowskiego pochodzenia – spacer – Karnet Kraków (krakowculture.pl), [dostęp: 23.07.2024]. | pl |
| dc.description.references | AAN w Krakowie, Starostwo Grodzkie Krakowskie, sygn. 134, k. 137-138. | pl |
| dc.description.firstpage | 129 | pl |
| dc.description.lastpage | 155 | pl |
| dc.identifier.citation2 | Żydzi wschodniej Polski. Seria XIII: Żydowskie podróże, żydowscy podróżnicy, red. nauk. Daniel Kalinowski, Jarosław Ławski | pl |
| dc.conference | Konferencja Naukowa „Żydzi wschodniej Polski” edycja trzynasta „Żydowskie podróże, żydowscy podróżnicy w Europie Środkowo-Wschodniej. Osobowości - teksty - świadectwa", Białystok, 27-28 maja 2024 | pl |
| dc.identifier.orcid | 0000-0001-5830-9412 | - |
| Występuje w kolekcji(ach): | Konferencja Naukowa „Żydzi wschodniej Polski” edycja trzynasta „Żydowskie podróże, żydowscy podróżnicy w Europie Środkowo-Wschodniej. Osobowości - teksty - świadectwa", 27-28 maja 2024 r. | |
Pliki w tej pozycji:
| Plik | Opis | Rozmiar | Format | |
|---|---|---|---|---|
| T_Butkiewicz_Podroz_w_jedna_strone.pdf | 597,09 kB | Adobe PDF | Otwórz |
Pozycja jest chroniona prawem autorskim (Copyright © Wszelkie prawa zastrzeżone)
