Poczucie autodeterminacji u osadzonych odbywających karę pozbawienia wolności w wybranych systemach. Rola orientacji temporalnej oraz sprawności mechanizmów kontroli działania

Abstract

Celem badania było sprawdzenie w jaki sposób na poczucie autodeterminacji skazanych – poczucie kierowania własnymi działaniami i przyjmowanie za nie odpowiedzialności wpływa system odbywania kary (system programowanego oddziaływania i system zwykły), zdolności do samokontroli oraz orientacja temporalna. Przeprowadzono badanie korelacyjne (N = 91; system zwykły N = 54; system programowanego oddziaływania N = 37). Do pomiaru poczucia autodeterminacji wykorzystano Kwestionariusz Dążeń Osobistych Emmonsa (Emmons 1998), zdolności do samokontroli zmierzono za pomocą Kwestionariusza Kontroli Działania (ACS-90) Kuhla w polskiej adaptacji Marszał-Wiśniewskiej (2002), a orientację temporalną oceniono na podstawie Inwentarza Perspektywy Czasowej Zimbardo (ZTPI) (Zimbardo, Boyd 2011) w polskiej adaptacji Sobol-Kwapińskiej, Przepiórki i Zimbardo (2016). Niezgodnie z przewidywaniami nie wykazano istotnego wpływu na poczucie autodeterminacji skazanych systemu odbywania kary. Nieistotny okazał się także wpływ przyszłościowej perspektywy czasowej. Potwierdzono natomiast istotne oddziaływanie zdolności do samokontroli oraz fatalistycznej orientacji na teraźniejszość. Niskie zdolności do samokontroli powodują fatalistyczną orientację na teraźniejszość, a to z kolei negatywnie wpływa na poczucie autodeterminacji. Wyniki badania potwierdzają, że osiągniecie ważnego celu resocjalizacyjnego jakim jest wzbudzenie w skazanym woli do zmiany poprzez kształtowanie podmiotowości i sprawstwa w dużym stopniu powinno polegać na oddziaływaniu na takie właściwości osobowości skazanych, jak ich zdolności do samokontroli oraz orientacja temporalna.

The aim of the research was to check the impact of the system of serving the sentence on a sense of self-determination of the convicts – the sense of control of ones’ own acts and taking responsibility for them (the system of a program impact and the ordinary system), the ability of self-control and temporal orientation. A correlation test was taken (N = 91; the ordinary system N = 54; the system of program impact N = 37). The sense of selfdetermination was tested by means of Emmons’ Personal Goals Survey (Emmons 1998), the ability of self-control was measured by Kuhl’s Acting Control Survey (ACS-90) in the Polish version of Marszał-Wiśniewska (2002) and temporal orientation was evaluated by Zimbardo Temporal Perspective Inventory (ZTPI) (Zimbardo and Boyd 2011) in the Polish version of Sobol-Kwapińska, Przepiórka and Zimbardo (2016). Contrary to the expectations, no vital impact of the system of serving the sentence on the sense of self-determination of convicts was found. The impact of future temporal prospect was demonstrated. The impact of the future temporal perspective proved to be irrelevant as well. However, the vital impact of ability to self-control and fatalistic impact orientation towards present time was confirmed. The low ability of self-control cause fatalistic orientation towards the present time which has, in turn, a negative impact on the sense of self- determination. The study results confirm that obtaining an important resocialization aim such as activation in the convict of a will to change by cultivation of subjectivity and perpetration, should to a large extent comprise the impact on such characteristics of personality of the convicts as their ability of self-control and temporal orientation.