Poradnictwo zawodowe (poradnictwo kariery) dla adolescentów – kontekst pracy resocjalizacyjnej

Abstract

Etap adolescencji wiąże się na normatywnym kryzysem poszukiwania tożsamości. Ważną barierę rozwojową tego okresu stanowi niezdolność do obrania tożsamości zawodowej, która decyduje o możliwości punktualnego wejścia w krąg zadań i odpowiedzialności, w rozwiniętej fazie dorosłości. Wewnętrzny kryzys tożsamości młodego człowieka, którego komponentem jest wybór orientacji życiowej wraz z projektami kształceniowymi i zawodowymi przebiega w określonych warunkach socjalizacyjnych. W tekście przedstawiono wybrane aspekty kształtowania tożsamości zawodowej i budowania kapitału kariery w okresie dorastania w ramach socjalizacji do pracy zachodzącej w rodzinie i szkole. Wskazano na konsekwencje zaburzeń socjalizacji do pracy w tych środowiskach, mogące prowadzić między innymi do przypadkowości dokonywanych wyborów zawodowych, utrwalania się postaw indeferentnych wobec pracy, chronicznej bezdecyzyjności na rynku pracy, w konsekwencji zaś do marginalizacji i wykluczenia społecznego. Rolę czynnika wspomagającego wobec potencjalnych problemów związanych z kształtowaniem tożsamości zawodowej i budowaniem kapitału kariery na etapie adolescencji stanowić może poradnictwo zawodowe, którego obecność jest istotna w ramach pomyślnie przebiegającej socjalizacji, a szczególnego znaczenia nabiera w ramach procesów resocjalizacyjnych. Zaprezentowano nowy paradygmat tego poradnictwa obecny w literaturze pod nazwą poradnictwa kariery. Odnosi się on do dynamicznego procesu wielokrotnie w ciągu życia dokonywanych i zmienianych wyborów karierowych, bazujących na pogłębionej autodiagnozie własnych zasobów, znajomości rynku pracy, do konfrontowania człowieka z wieloma pożądanymi rolami społecznymi, budowania jego odpowiedzialności za własne życie i aktywnego pomnażania swojego kapitału kariery. Szczególnie trudna sytuacja życiowa adolescentów ze środowisk defaworyzowanych wymaga aby poradnictwo zawodowe (poradnictwo kariery) nie miało charakteru izolowanych działań, ale było elastycznie łączone ze zróżnicowanymi oddziaływaniami psychopedagogicznymi, w tym interwencją kryzysową, pracą terapeutyczną i pracą socjalną.

Identity crisis is a standard occurrence in adolescence. Inability to select one’s vocational identity that determines one’s ability to join at the right time the circle of tasks and responsibilities of the middle adulthood is a major development barrier in adolescence. An internal identity crisis experienced by a young person, that involves finding one’s life orientation and includes educational and vocational projects, occurs in a specific socialization context. This article presents selected aspects of forming one’s vocational identity and building one’s career capital in adolescence as part of work socialization that takes place in the family and at school. It discusses the consequences caused by disturbed work socialization in these environments that may, among others, result in random vocational choices, preserve an attitude of indifference to work, enhance persistent indecisiveness in the labour market, and consequently, bring about marginalization and social exclusion. As a vital component of successful socialization, and particularly of successful social rehabilitation, vocational guidance may provide support in solving potential problems associated with forming one’s vocational identity and building one’s career capital in adolescence. The new vocational guidance paradigm presented in this article is known as career guidance in the literature. Career guidance applies to the dynamic process of making and changing frequent career choices throughout one’s life based on an in-depth self-diagnosis of one’s resources and knowledge of the labour market; it deals with confrontations between an individual and many desired social roles, the formation of individual’s responsibility for his/her life, and an active accumulation of one’s career capital. Due to their particularly difficult life situations, adolescents from disfavoured backgrounds need vocational guidance (career guidance) that instead of offering isolated activities flexibly combines varied psychopedagogical interactions, including crisis intervention, and therapeutic and social work.