Znaczenie zasobów w przystosowaniu osobistym osób przyjmujących leki bez recepty

Abstract

Przyjmowanie leków bez recepty stało się w Polsce powszechnym zjawiskiem. Co piąta osoba używa ich niezgodnie z zaleceniami, niejednokrotnie przekraczając dopuszczalne dawki. Problem ten dotyczy różnych grup społecznych i zawodowych. Nie zawsze wiąże się to jednak z uzależnieniem i może doprowadzić do strat na wielu różnych obszarach. Bez wątpienia poszukiwanie psychologicznych powiązań, stanowiących o potrzebie sięgania po lekarstwa bez zalecenia lekarskiego staje się pierwszoplanowe. Teoria Zachowania Zasobów Stevana E. Hobfolla (COR) może stanowić alternatywną koncepcję rozumienia zjawiska używania leków bez recepty. Teoria ta opiera się na założeniu, że aktywność człowieka jest skoncentrowana na zdobywaniu, utrzymywaniu i ochronie zasobów. Ich zdobywanie lub utrata ma fundamentalne znaczenie dla jakości życia i stanowi źródło motywacji do określonego zachowania. Z perspektywy COR utrata zasobów lub brak możliwości ich pozyskania może tłumaczyć wysoki odsetek osób używających leki bez zalecenia lekarskiego. Głównym celem pracy jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, jakie funkcje spełnia dystrybucja zasobów w kształtowaniu przystosowania osobistego. Ponadto równie ważne jest rozstrzygnięcie, jakie istnieją zależności pomiędzy czynnikami psychospołecznymi a przystosowaniem osobistym u osób przyjmujących leki bez recepty. Materiał i metody: Badania miały charakter poprzeczny. Zastosowano kwestionariuszowe badania 300 osób używających leki bez zalecenia lekarskiego. Wykorzystano do tego Kwestionariusz Oceny Zachowania Zasobów S.E. Hobfolla (COR-E), Test Zdań Niedokończonych (RISB) J. Rottera, Inwentarz Depresji Beck’a (BDI) oraz Wielowymiarową Skalę Spostrzegania Wsparcia Społecznego (MSPSS) G. Zimeta. Wyniki: Modelowanie równań strukturalnych wskazało na przyczynową relację pomiędzy zyskiem w zasobach a przystosowaniem osobistym (p = 0,001) jak i utraty zasobów i przystosowania osobistego (p = 0,003). Powiększająca się pula posiadanych zasobów oraz mniejsze doświadczanie ich utraty są predyktorami przystosowania. Potwierdzona została hipoteza mówiąca, że proces pozytywnej adaptacji u osób przyjmujących leki bez recepty zależy od dystrybucji zasobów. Wnioski: Osoby przyjmujące leki bez recepty w sytuacji doświadczania utraty zasobów przejawiają symptomy nieprzystosowania osobistego. Umiejętność właściwego przystosowania się do zmieniających się warunków życia i radzenia sobie z problemami zależy przede wszystkim od możliwości pozyskiwania zasobów.

Over-the-counter medication has become a common phenomenon in Poland. Every fifth person uses them contrary to the instructions, often exceeding the permissible doses. This problem concerns various social and professional groups. However, it is not always connected with addiction and can lead to losses in many different areas. Undoubtedly, the search for psychological connections that determine the need to reach for medications without a medical recommendation becomes a priority. The Theory of Conservation of Resources (COR) by Steven E. Hobfoll can provide an alternative approach to understanding the phenomenon of over-the-counter drugs. It is based on the assumption that human activity is focused on gaining, maintaining and protecting resources. Their gain or loss is fundamental to the quality of life and is a source of motivation for specific behavior. From the perspective of the COR theory, the loss of resources or the impossibility of gaining them may explain the high percentage of people taking medications without medical recommendation. The main aim of the paper is to answer the question on what are the functions of resource distribution in personal adaptation. Moreover, it is equally important to determine what are the dependencies between psychosocial factors and personal adaptation in people taking OTC drugs. Material and methods: A questionnaire survey of 300 people taking medications without medical recommendation was used. The tools used were S.E. Hobfoll’s Conservation of Resources-Evaluation (COR-E) questionnaire, the Rotter Incomplete Sentences Blank (RISB) test, the Beck Depression Inventory (BDI) and the Multidimensional Scale of Perceived Social Support (MSPSS) by G. Zimet. Results: The structural equation modeling indicated a causal relationship between gain in resources and personal adaptation (p=0.001) as well as loss of resources and personal adaptation (p=0.003). The increasing pool of resources and lesser experience of their loss are predictors of adaptation. The hypothesis that the process of positive adaptation in people taking OTC drugs depends on the distribution of resources has been confirmed. Conclusions: People using over-the-counter drugs in a situation of experiencing a loss of resources show symptoms of personal maladjustment. The ability to properly adapt to changing living conditions and deal with problems depends primarily on the ability to gain resources. Key words: over-the-counter drugs, OTC, personal adaptation, Resources, Conservation of Resources Theory.