Myślenie (z) gąszczem. O relacyjnych narracjach w czasach antropocenu na przykładzie epigenetyki. Perspektywa feministycznego nowego materializmu

Abstract

W artykule podejmuję namysł nad tym, jaka refleksja humanistyczna jest „nam” potrzebna w czasach antropocenu, w epoce, w której destabilizacji ulegają warunki życia (na) Ziemi oraz dotychczasowe kategorie myślenia. Skupiam się zwłaszcza na myśleniu relacyjnym obecnym w takich współczesnych nurtach filozoficznych jak krytyczny posthumanizm i feministyczne nowe materializmy. Myślenie relacyjne, nazywane przeze mnie także myśleniem (z) gąszczem, ilustruję, odwołując się do przykładu epigenetyki. W ogólnym zarysie charakteryzuję myślenie (z) gąszczem, pokrótce wyjaśniam pojęcie i stawki epigenetyki, by wreszcie przejść do omówienia trzech obszarów (wyzwań, które przed humanistyką stawia antropocen), w których epigenetyka spotyka się z relacyjnym sposobem myślenia. Będą to: myślenie (z) „krnąbrnymi krawędziami” (zrywające z dualizmem i „nowoczesną konstytucją”), myślenie (ze) skalami oraz myślenie o człowieku poza opozycją truciciel–zbawiciel.

In her article, Monika Rogowska-Stangret reflects on the kind of humanities that might be adequate for the epoch of the Anthropocene, when both the conditions of living on the planet Earth and traditional modes of thinking have been destabilized. Drawing inspiration mainly from two trends in contemporary philosophy, critical posthumanism and feminist new materialisms, the author suggests relational thinking as a response to the Anthropocene. She characterizes relational thinking (sometimes referred to as thinking (with) the thicket) with reference to one example, epigenetics. She defines thinking (with) the thicket and explains the notion of epigenetics and its concerns. Finally, she addresses three challenges that humanities are faced with in the Anthropocene, thinking with “unruly edges” (thinking outside dualism and “modern constitution”), thinking (with) scales, and, finally, thinking the human being outside the poisoner-savior logic.