Borys Jelcyn. Studium politycznego upadku

Abstract

Prezentowana analiza w znacznym stopniu została przeprowadzona przez pryzmat czynników osobowościowych Borysa Jelcyna: doświadczeń politycznych, cech charakteru, systemu wartości, kompetencji, a także stanu zdrowia – osadzonych w realnym kontekście uwarunkowań kulturowych, historycznych, gospodarczych i politycznych Rosji. Borys Jelcyn zdobywał władzę uzbrojony w idee demokracji (i suwerenności), ale bardzo szybko zaczął się od nich dystansować. Jego system wartości ewoluował od liberalizmu do konserwatyzmu. Nie miało to nic wspólnego z aksjologią, ale wyłącznie z prostą grą interesów. Demokracja pozwoliła mu na polityczną autokreację, była ideą, dzięki której doszedł do władzy,a która w pewnym momencie zaczęła go krępować. Początkowo rzeczywiście chciał reformować kraj, jednak z biegiem czasu zorientował się, że nie jest w stanie prowadzić go w pożądanym przez siebie kierunku. Rosja demokratyczna wydawała mu się zwyczajnie niesterowna, grożąca chaosem, a nawet rozpadem. Zamiast demokratycznej rewolucji, zdecydował się więc na posttotalitarną kontynuację.Jelcyn nie był mentalnie przygotowany do tego, by być demokratą, nie był też jednak despotą, zależało mu na opinii Rosjan i Zachodu. Zdawał sobie sprawę z tego, że nie może przekroczyć pewnej granicy, nie może zlekceważyć wyborów, przesadnie ograniczyć pluralizmu. Bardziej jednak przeszkadzał, niż pomagał rozwojowi rosyjskiej demokracji. W jego działaniach nie widać było zamiaru umocnienia, konsolidacji państwa demokratycznego, a jedynie chęć umocnienia własnego przywództwa. To Jelcyn nauczył rosyjskie elity, jak naginać, a nawet omijać procedury demokratyczne jak lekceważyć i marginalizować opozycję, zawłaszczać środki masowej informacji i korumpować dziennikarzy; jak ubezwłasnowolnić polityków i inteligencję; jak odsuwać społeczeństwo od wpływu na życie polityczne; w jaki sposób życie to dezintegrować i lekceważyć. Na powrót zaczął postrzegać gospodarkę i własność jako dominium państwa, gdzie „władca” decyduje o nadaniach i tytułach w zamian za posłuszeństwo. To Jelcyn wywołał społeczną tęsknotę za stabilizacją i rządami „silnej ręki”, zniechęcił Rosjan do demokracji i wolnego rynku, umożliwił powstanie rosyjskiego „oligarchizmu”, przywrócił Rosji stare sowieckie postrzeganie rzeczywistości międzynarodowej, na nowo zalegalizował przemoc państwową.Jelcyn zwalczał komunizm, ale tak naprawdę nie chodziło tu o ideologię, tylko o ludzi, którzy stali na jego drodze. Wiele elementów państwa sowieckiego z rozmysłem zresztą przejął. W ten sposób doszło do swoistej transpozycji komunizmu. Jego część imperialną, społeczną i tę dotyczącą władzy politycznej zaadaptowano do idei nowej Rosji. Względna siła rosyjskiej demokracji w latach 1991-1999 wynikała głównie z politycznej i fizycznej słabości Jelcyna.