Budowanie świadomości artykulacyjnej na początku nauki języka obcego na przykładzie języka polskiego

Abstract

Realizacja mówiona odgrywa kluczową rolę w nabywaniu języka pierwszego (J1) i jest pierwotna wobec pisanej. Badania podkreślają jej rolę dla procesów przetwarzania i zapamiętywania języka (teoria pamięci roboczej oraz pętli fonologicznej), a także wskazują na silny związek produkcji oraz percepcji mowy (motoryczna teoria percepcji mowy). Rola realizacji mówionej jest również widoczna w nauce języka obcego (J2), gdzie związek fonetyki z czynnikami warunkującymi sukces w nauce J2 (uzdolnienia, wiek, interferencja J1) jest wyraźny. Jednakże rola fonetyki w klasie J2 jest niewielka. Zwraca się uwagę na jej aspekt produktywny (a pomija percepcyjny), a wymowa traktowana jest tylko jako uzupełnienie sprawności mówienia. Stoi to w sprzeczności ze wspomnianymi teoriami przetwarzania J1, a także ignoruje takie problemy początkowej nauki J2 jak zaburzona percepcja dźwięków mowy J2 oraz nawyki motoryczne wypracowane dla dźwięków J1. Dlatego też na początku nauki J2 należy zwrócić większą uwagę na fonetykę oraz rozwijanie świadomości artykulacyjnej. Polski jest językiem umiarkowanie konsonantycznym o niespecjalnie przejrzystej pisowni. Problemy uczących się z fonetyką języka polskiego wynikają głównie z interferencji J1, przy czym można wskazać najbardziej problematyczne polskie głoski dla cudzoziemców: [ɕ], [ʑ], [ʨ], [ʥ] oraz [ɨ]. Zaproponowany schemat artykulacyjny będący graficznym przedstawieniem systemu dźwiękowego języka polskiego jest skutecznym narzędziem rozwijania świadomości artykulacyjnej na początku nauki JPJO oraz umożliwia odłożenie kontaktu z realizacją pisaną nad okres późniejszy.

Spoken formof language plays a key role in the acquisition of first language (L1) and is primary to written form. Research emphasizes its role for language processing and memory (working memory and phonological loop theories), and points to a strong link between speech production and perception (motor theory of speech perception). The role of spoken form is also evident in foreign language (L2) learning, where the relationship of phonetics to such determinants of L2 learning as aptitude, age, L1 interference is clear. However, the role of phonetics in the L2 classroom is small. Attention is paid to its productive aspect (and neglects the perceptual one), and pronunciation is treated only as a complement to speaking skills. This contradicts the aforementioned L1 processing theories, and ignores such problems of initial L2 learning as impaired perception of L2 speech sounds and motor habits developed for L1 sounds. Therefore, more attention should be paid to phonetics and the development of articulatory awareness at the beginning of L2 learning. Polish is a moderately consonantal language with not particularly transparent spelling. Learners' problems with Polish phonetics are mainly due to L1 interference, however the most problematic Polish sounds for foreigners can be identified and include: [ɕ], [ʑ], [ʨ], [ʥ] and [ɨ]. The proposed articulation diagram, which is a graphic representation of the sound system of Polish, is an effective tool for developing articulatory awareness at the beginning of learning Polish as a foreign language and makes it possible to postpone contact with the written form of the language until later.