Wizja człowieka i świata w twórczości Barbary Toporskiej. Monografia krytyczna

Abstract

Barbara Toporska (1913-1985) to powieściopisarka, publicystka, poetka i malarka, której twórczość powstawała w trzech radykalnie trudnych etapach historii – dwudziestoleciu międzywojennym, podczas wojny i na wychodźstwie. Prywatnie była żoną znanego już przed wojną powieściopisarza i dokumentalisty Józefa Mackiewicza. Barbara Toporska do dziś pozostaje właściwie „nieodkryta”, mimo, że ukazują się (nakładem wydawnictwa Kontra) nowe wydania jej książek, a bibliografia prac rozproszonych jest uzupełniana. Rozprawa podzielona jest na dwie główne części – w pierwszej zrekonstruowano historię rodziny Barbary Toporskiej, a także odtworzono (na podstawie archiwaliów) biografię pisarki, ze szczególnym uwzględnieniem najmniej znanego okresu jej życia - dzieciństwa i młodości. Kontekst biograficzny stanowi klucz do odczytania wielu wątków w twórczości autorki Sióstr, co zostało zaakcentowane i poparte wybranymi przykładami. W drugiej części rozprawy omówiono wybrane motywy obecne w prozie i liryce Toporskiej, która w swych utworach podejmowała tematy inspirowane wydarzeniami geopolitycznymi, lecz w centrum interesujących ją tematów znajdował się zawsze człowiek i jego kondycja w świecie. Problematyka książek emigrantki jest wielopłaszczyznowa, a spojrzenie erudycyjne. Pisarka miała też własną wizję sztuki - eksperymentowała z konstrukcją, formą oraz strukturą czasu w powieści; również w liryce poszukiwała indywidualnych środków wyrazu.

Barbara Toporska (1913-1985) was a novelist, publicist, poet and a painter, who created her works in three radically difficult stages of history - the interwar period, during the war and in exile. Privately, she was married to Józef Mackiewicz, a novelist and documentalist already known before the 2 World War. Barbara Toporska still is almost completely "undiscovered", despite the fact that through the years new editions of her books are being published (by the Kontra publisher) and the the bibliography of her dispersed works is still being supplemented. The dissertation is divided into two main parts - in the first one, the history of Barbara Toporska's family was reconstructed, as well as the biography of the writer (based on archival materials) with particular emphasis on the least known period of her life - childhood and youth. The biographical context is the key to deciphering many themes in the literary works of the author of the Sisters, which has been emphasized and supported by selected examples. In the second part of the dissertation selected motifs present in prose and poetry of Toporska were discusses. In her works she dealt with topics inspired by geopolitical events, but in the center of her literary interest was always man and his condition in the world. The subject matter of the emigrant's books is multifaceted and her outlook is erudite. The writer also had her own vision of art - she experimented with the construction, form and structure of time in a novel; she was also looking for individual means of expression in poetry.