Mityzacje rzeczywistości w liryce Jarosława Iwaszkiewicza (1919–1980)

Abstract

Analiza twórczości poetyckiej Jarosława Iwaszkiewicza wykazuje, że pewną jej immanentną częścią składową jest zagadnienie mityzacji, które w przypadku tego poety polegało na autorskim kształtowanie mitu i mitów kulturowych. Poeta posługiwał się kategorią mitu jako swoistym pryzmatem kształtującym obraz zarówno miejsc, jak i postaci z życia. Aby ukazać całą zawiłość zjawiska poetyckich mityzacji Iwaszkiewicza, konieczne było zaznaczenie dialogu, prowadzonego przez autora Powrotu do Europy w strofach wierszy oraz na katach wspomnień i/lub listów – bardzo często to właśnie proza pamiętnikarska i epistolografia dodaje lub uzupełnia poszczególne kreacje liryczne. Praca została zbudowana z trzech rozdziałów: dwóch pierwszych – teoretycznych i jednego poświęconego analizom i interpretacjom wierszy przeprowadzonym według klucza mitycznych rekreacji znaczeń. Najważniejsze jest tu wyjście od wyjaśnienia pojęcia mitu i różnych koncepcji jego interpretacji, w tym – procesu przekształcania się mitu religijnego w mit „literacki”. Wywód został uporządkowany według kryterium historycznego – ponieważ mit najpierw pojawia się w świecie religii, a dopiero później w świecie kultury w przekształconej formie. W przypadku refleksji nad recepcją krytycznoliteracką poezji Iwaszkiewicza również ważny był porządek chronologiczny. Wiedza o dotychczasowych interpretacjach poezji Iwaszkiewicza ujęta została w osobnych rozdziałach oraz wpleciona w dyskurs poświęcony poszczególnym wierszom.

The analysis of JarosławIwaszkiewicz's poetic works shows that a certain immanent component of it is the issue of mythization, which in the case of this poet consisted in the author's shaping of the myth and cultural myths. The poet used the category of myth as a specific prism shaping the image of both places and people from life. In order to show the whole intricacy of the phenomenon of Iwaszkiewicz's poetic myths, it was necessary to mark the dialogue conducted by the author of Powrót do Europy in stanzas of poems and in the corners of memoirs and/or letters – very often it is memoir prose and epistolography that adds or complements individual lyrical creations. The work consists of three chapters: the first two are theoretical and one devoted to analyses and interpretations of poems carried out according to the key of mythical recreation of meanings. The most important thing here is to explain the concept of myth and various concepts of its interpretation, including the process of transforming a religious myth into a "literary" myth. The argument has been ordered according to the historical criterion – because the myth first appears in the world of religion, and only later in the world of culture in a transformed form. In the case of reflection on the critical reception of Iwaszkiewicz's poetry, the chronological order was also important. The knowledge about the previous interpretations of Iwaszkiewicz's poetry has been presented in separate chapters and woven into the discourse devoted to individual poems.