Herstorie Orzeszkowej – czarownice i inne. Rekonesans

Abstract

Artykuł omawia rękopis Elizy Orzeszkowej znajdujący się w Instytucie Badań Literacki PAN w Warszawie, w teczce z numerem 254 pod tytułem: [Notatki z różnych dzieł o sprawach kobiet, czarownicach itp.]. Zachowany dokument stał się przyczynkiem do rozważań o planach herstorycznych Orzeszkowej – pozostawione dokumenty wyraźnie wskazują, że pisarka pracowała nad stworzeniem powszechnej historii kobiet. Jednocześnie podejmuję w nim refleksję nad postacią czarownicy, która u Orzeszkowej – z lektury historycznego studium Micheleta (poświadczonego notatkami), przeradza się w fabuły o kobietach parających się czarami i ziołolecznictwem, których losy opowiada Orzeszkowa w powieści Dziurdziowie i noweli Wiedźma.

The article discusses the manuscript left by Eliza Orzeszkowa and stored at the Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences in Warsaw, folder number 254, untitled [Notes from various works about women, witches, etc.]. The preserved document became a contribution to considerations about Orzeszkowa’s plans to write about the universal history of women (from the ancient times to the 18th century). At the same time, I reflect on the figure of a witch, which came to Orzeszkowa from the historical study by Jules Michelet and became the protagonist of her two works: the novel Dziurdziowie and the short story Wiedźma.