Dziecko w historii - między godnością a zniewoleniem. Tom 2. Godność jako źródło naszego człowieczeństwa

Abstract

Celem publikacji pod hasłem Dziecko w historii – między godnością a zniewoleniem jest refleksja nad poszanowaniem praw dziecka i jego sytuacją na przestrzeni dziejów. Jest to kolejne opracowanie z serii Dziecko w historii. Pierwszy tom opisujący dzieje dziecka został zatytułowany Dziecko w historii – wątek korczakowski. Następny był związany z jubileuszem 1050. rocznicy Chrztu Polski i ukazał się pod tytułem - Dziecko w historii – w kręgu kultury chrześcijańskiej. Celem trzeciego było upamiętnienie 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, jego tytuł - Dziecko w historii - sytuacja dziecka w odrodzonym państwie polskim. Akcentując wątek jubileuszowy (monografia Dziecko w historii jest powiązana z Jubileuszem 40-lecia istnienia Katedry/Zakładu Historii Wychowania Wydziału Nauk o Edukacji Uniwersytetu w Białymstoku), podjęliśmy kolejną dysputę akademicką poświęconą godności osobowej, osobowościowej i osobistej dziecka w sytuacji zniewolenia, utraty wolności, swobody – całkowitej zależności od innych. Może to być zniewolenie dotyczące różnych sfer życia ludzkiego, na przykład fizyczne ograniczenie, tzn. uzależnienie czyjegoś zdrowia i życia od woli drugiego człowieka, czy też zniewolenie umysłu prowadzące do zatarcia własnej osobowości, godności na skutek różnorodnych czynników, w tym – jak twierdził Karl Jaspers – „rozbicia człowieka na dwie osoby” pod wpływem olbrzymiej presji ideologicznej. Powoduje to, że dzieciństwo jako zjawisko dotyczące każdego człowieka bywa nadal zawłaszczane i zniewalane w najróżniejszy sposób, zatracając swój niepowtarzalny, indywidualny, podmiotowy charakter, mimo że humanistyczne ujęcie egzystencji ludzkiej staje się dziś szczególnie ważne i – może – najbardziej ludziom potrzebne. Zaprosiliśmy do podjęcia wspólnego namysłu nad kwestią godności i zniewolenia, ponieważ godność jako jedna z kluczowych wartości przyrodzona i niezbywalna stanowi kwintesencję działań naukowych białostockiego zespołu historyków wychowania. Podkreślił to we wprowadzeniu Łukasz Kalisz akcentując Jubileusz 40-lecia Katedry i białostockiego zespołu historyków wychowania i ich humanistyczny szacunek dla człowieka. W naszym dorobku naukowym zniewolenie i godność jednostki to motywy kluczowe. Przy czym mamy na uwadze godność osobową, osobowościową i osobistą dziecka w sytuacji zniewolenia, utraty wolności, swobody – całkowitej zależności od innych. Publikacja ma wymiar interdyscyplinarny i międzynarodowy, a pojęcie godności ludzkiej zostało w niej dookreślone z punktu widzenia różnych dyscyplin naukowych, przedstawicieli różnych obszarów nauki, w tym etyków, bioetyków, lekarzy, pedagogów, psychologów i prawników. Książka składa się z wprowadzenia i czterech rozdziałów. O wynikających z godności osoby ludzkiej wartości podstawowych i prawa człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem prawa do życia, pokoju, dialogu traktuje pierwszy rozdział niniejszej publikacji Z ostatniej chwili-bezwzględna inwazja Rosji na Ukrainę. Na wartość kultury pokoju jako zadania edukacyjnego w ustawicznym procesie kształtowania się tożsamości wskazał Jerzy Nikitorowicz. W rozdziale zamieszczono nie tylko opis sytuacji dzieci Ukrainy, jak też ich wypowiedzi i prośby skierowane do Władimira Putina o prawo do życia w wymownym artykule Elwiry Kryńskiej Nie chcemy umierać-mówią dzieci. Elwira Kryńska przypomniała także losy dzieci północno-wschodniej Polski, Białostocczyzny okupowanej przez Rosję sowiecką w okresie II wojny światowej, kiedy to doszło do przerażających zbrodni i masowych deportacji w głąb Związku Sowieckiego. W ostatnim artykule w tym rozdziale Halina Monika Wróblewska podjęła namysł wokół (u)traconych wartości w dobie kryzysu. W rozdziale drugim realizowano rozważania na temat praw dziecka w doktrynie i praktyce. Rozpoczął je Stanisław Gałkowski odwołując się do antropologicznego uprawomocnienia praw dziecka analizuje możliwe modele filozoficznego uzasadnienia praw dziecka. W artykule Socjalizacja jako mechanizm kształtowania tożsamości dziecka Andrei Harbatski wskazuje na sens ludzkiej tożsamości, wieloaspektową definicję socjalizacji jako mechanizmu kształtowania tożsamości dziecka oraz na istota i treść socjalizacji w antropologii pedagogicznej. W kolejnym artykule Dziecko w historii zbawienia Edward Walewander ukazał sytuację dziecka w Nowym Testamencie, a następnie postrzeganie młodego człowieka w tradycji Kościoła. Rozważania kontynuuje Marek Kowalczuk w artykule Dziecko jako wzór w nauczaniu Jezusa oraz Monika Falkowska w artykule Godność dziecka w wymiarze duchowości katolickiej. Małgorzata Głoskowska-Sołdatow skoncentrowała się na idei autonomii ucznia w perspektywie edukacji wczesnoszkolnej. Autorka poddała analizie uwarunkowania tego procesu oraz okoliczności edukacyjne sprzyjające braniu odpowiedzialności przez uczniów za własne uczenie się. Natomiast w kolejnym artykule Magdalena Bartoszewicz zaprezentowała wyniki badań, które miały na celu poznanie poziomu wspierania autonomii dzieci przez rodziców w percepcji uczniów w młodszym wieku szkolnym. Rozdział dopełnia Danuta Kamilewicz-Rucińska, która swój artykuł poświęciła uczniom szkół polskich na Litwie, argumentując, iż szkolnictwo polskie na Litwie stanowi trwałą część składową systemu oświaty republiki. Trzeci rozdział W obronie godności dziecka – odniesienia historyczne i literackie rozpoczyna artykuł „Dobrą zbudowaliśmy sobie szkołę”. Cele samokształcenia młodzieży gimnazjalnej w Królestwie Polskim we wspomnieniach ludzi nauki, w którym Ewa Kula zaprezentowała opinie osób, które brały udział w organizowaniu i działalności kółek samokształceniowych w rosyjskich gimnazjach na terenie Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku. W kolejnym artykule Kary fizyczne stosowane w szkołach Królestwa Polskiego w XIX w. Adam Massalski przywołuje liczne wzmianki na ten temat, które zachowały się w aktach publicznych. Przedstawia metody karania oraz przepisy władz oświatowych, które regulowały ich stosowanie. Z kolei Czesław Galek podjął refleksję nad troską o zdrowie dzieci i młodzieży w II połowie XIX wieku w świetle literatury beletrystycznej i pamiętnikarskiej. Nauczycieli tajnego nauczania, którzy podjęli walkę przeciwko totalitarnemu zniewoleniu i w obronie godności dziecka (na przykładzie Ziemi Łomżyńskiej) ukazała w swoim artykule Ewa Chludzińska. Natomiast w ostatnim tekście Godność i zniewolenie dziecka. Zróżnicowane oblicza zjawiska w literaturze pięknej Anna Józefowicz zwróciła uwagę na problemy związane z poczuciem godności i zniewolenia dziecka odwołując się do literatury interdyscyplinarnej. Czwarty rozdział monografii zatytułowany Między ograniczeniem a wsparciem obejmuje siedem artykułów. W pierwszy z nich Dziecko niepełnosprawne w zakładach specjalnych w Polsce w latach 1918-1939. Warunki socjalno-bytowe Marzena Pękowska prezentuje na wybranych przykładach, warunki socjalne, opiekę zdrowotna i organizację czasu wolnego, jakie zapewniały wychowankom funkcjonujące wówczas placówki specjalne. W kolejnym artykule Agnieszka Suplicka zwróciła uwagę na główne kierunki pomocy opiekuńczo-wychowawczej, oświatowo-kulturalnej, socjalno-bytowej i zdrowotno-rekreacyjnej świadczonej na rzecz dzieci i młodzieży przez Stowarzyszenie Rodzina Kolejowa. Joanna Szymanowska w artykule Lebenswelt dziecka z niepełnosprawnością odwołując się do perspektywy fenomenologiczno-hermeneutycznej, metody dialogowej i biograficznej poszukiwała odpowiedzi na pytania dotyczące dziecięcego życia codziennego. W kolejnym artykule Lidia i Andrzej Dakowicz zaprezentowali psychologiczno-pedagogiczna analizę funkcjonowania systemów rodzinnych z przewlekle chorym dzieckiem. Synonimy i antonimy godności oraz naruszenia godności i jej stopniowe odzyskiwanie w historii resocjalizacji niedostosowanej młodzieży omówiła w artykule Psychologiczne dezyderaty godności w historii resocjalizacji niedostosowanej młodzieży Beata Boćwińska-Kiluk. Przedstawiono też godność i zniewolenie z perspektywy młodych adeptów nauki. W ostatnim, czwartym rozdziale Jakub Rurka ukazał Zarys podwójnych standardów praw dziecka w świetle przepisów Kodeksu Napoleona. Na Rolę autorytetów w kształtowaniu postaw dzieci wobec problematyki wielokulturowości wskazała Urszula Kulikowska, natomiast John Njeru M. Maringa na związek między kulturą Masajów a edukacją dziewcząt na przykładzie hrabstwa Narok North w Kenii. Justyna Konopelko w swoich rozważaniach poszukiwała odpowiedzi Wspierać, czy wychowywać? – Rozłam (anty)pedagogiczny XX wieku a kształcenie przyszłych pedagogów. Rozdział kończy artykuł Kingi Siemieniuk, która dokonuje analizy rodzinnej pieczy zastępczej W Wielkiej Brytanii w oparciu o akty prawne oraz główne serwisy brytyjskich organizacji rządowych. Mamy nadzieję, że książka spotka się z szerokim zainteresowaniem ekspertów nauk społecznych i humanistycznych, a także władz oświatowych i nauczycieli oraz rodziców, bowiem w polskiej historiografii wciąż odczuwa się niedosyt prac badawczych związanych z dzieckiem i jego dziejami na przestrzeni wieków.

The aim of the publication under the slogan A child in history - between dignity and enslavement is to reflect on the respect for children's rights and their situation throughout history. This is another study from Achild in history series. The first volume describing the history of the child is entitled A child in history - Korczakowski's plot. The next one was related to the 1050th anniversary of the Baptism of Poland and was released under the title –A child in history - in the sphere of Christian culture. The purpose of the third was to commemorate the 100th anniversary of Poland regaining independence, its title - A child in history - the situation of a child in the reborn Polish state. Emphasizing the jubilee theme (the monograph A child in history is related to the 40th anniversary of the Chair / Department of History of Education of the Faculty of Education Sciences at the University of Bialystok), we undertook another academic dispute on the personality dignity and personal dignity of a child in a situation of enslavement, loss of liberty, freedom - total dependence on others. It can be an enslavement concerning various spheres of human life, for example, physical limitation, i.e., making someone's health and life dependent on the will of another person, or the enslavement of the mind leading to the blurring of one's own personality, dignity due to various factors, including - as Karl Jaspers claimed - "breaking a man into two" under the influence of enormous ideological pressure. As a result, childhood, as a phenomenon concerning every human being, is still appropriated, and enslaved in various ways, losing its unique, individual, subjective character, even though the humanistic approach to human existence is becoming especially important and perhaps most needed by people today. We invited them to reflect on the issue of dignity and enslavement, because dignity, as one of the key inherent and inalienable values, is the essence of the scientific activities of the Bialystok team of education historians. This was emphasized in the introduction by Lukasz Kalisz, who stressedthe40th anniversary of the Department and the Bialystok team of educational historians and their humanistic respect for people. In our scientific achievements, enslavement and the dignity of the individual are the key motives. At the same time, we have in mind the personality dignity and personal dignity of a child in a situation of enslavement, loss of liberty, freedom - complete dependence on others. The publication has an interdisciplinary and international dimension, and the concept of human dignity has been defined in it from the point of view of various scientific disciplines, representatives of various fields of science, including ethics, bioethics, doctors, educators, psychologists, and lawyers. The book consists of an introduction and four chapters. The first chapter of this publication, Last Minute - Russia's Ruthless Invasion of Ukraine, deals with the fundamental values and human rights arising from the dignity of the human person, with particular emphasis on the right to life, peace, and dialogue. Jerzy Nikitorowicz pointed to the value of the culture of peace as an educational task in the continuous process of shaping identity. The chapter contains not only a description of the situation of the children of Ukraine, but also their statements and requests to Vladimir Putin for the right to live in an eloquent article by Elwira Krynska, We do not want to die, the children say. Elwira Krynska also recalled the fate of the children of north-eastern Poland, the Bialystok region occupied by Soviet Russia during World War II, when there were horrific crimes and mass deportations deep into the Soviet Union. In the last article in this chapter, Halina Monika Wroblewska reflected on lost values in the time of crisis. In the second chapter, considerations on children's rights in doctrine and practice were carried out. Stanislaw Galkowski started them, referring to the anthropological validation of children's rights, he analyzes possible models of the philosophical justification of children's rights. In the article Socialization as a mechanism for shaping a child's identity, Andrea Harbatski points to the sense of human identity, a multi-faceted definition of socialization as a mechanism for shaping a child's identity, and the essence and content of socialization in pedagogical anthropology. In the next article, A child in the history of salvation, Edward Walewander presented the situation of a child in the New Testament, and then the perception of a young man in the tradition of the Church. The considerations are continued by Marek Kowalczuk in the article, A child as a model in teaching Jesus and Monika Falkowska in the article Dignity of a child in the dimension of Catholic spirituality. Malgorzata Gloskowska-Soldatow focused on the idea of student autonomy from the perspective of early childhood education. The author analyzed the conditions of this process and the educational circumstances that favor students taking responsibility for their own learning. In the next article, Magdalena Bartoszewicz presented the results of research aimed at learning the level of support for children's autonomy by parents in the perception of students at an earlier school age. The chapter is completed by Danuta Kamilewicz-Rucinska, who devoted her article to students at Polish schools in Lithuania, arguing that Polish education in Lithuania is a permanent component of the republic's education system. The third chapter, Indefense of the child's dignity - historical and literary references, opens the article "We've built a good school for ourselves". The goals of self-education of junior high school students in the Kingdom of Poland in the memories of people of science, in which Ewa Kula presented the opinions of people who participated in the organization and operation of self-education clubs in Russian gymnasiums in the Kingdom of Poland at the turn of the 19th and 20th centuries. In the next article, Physical punishments applied in the schools of the Kingdom of Poland in the 19th century, Adam Massalski cites numerous references to this subject that have survived in public records. It presents the methods of punishment and the regulations of the educational authorities that regulate their use. CzeslawGalek, on the other hand, reflected on the concern for the health of children and youth in the second half of the 19th century in the light of fiction and memoirs. Secret teaching teachers who took up the fight against totalitarian enslavement and in defense of the child's dignity (based on the example of theLomza region) were presented in her article by EwaChludzinska. However, in the last text, Dignity, and enslavement of a child. Diverse faces of phenomena in belles-lettres Anna Jozefowicz drew attention to the problems related to the sense of dignity and enslavement of a child, referring to interdisciplinary literature. The fourth chapter of the monograph, entitled Between limitation and support, includes seven articles. In the first one, a disabled child in special institutions in Poland in 1918-1939. Social and living conditions, Marzena Pekowska presents, on selected examples, social conditions, health care and the organization of free time, which were provided to the pupils by special institutions functioning at that time. In the next article, Agnieszka Suplicka drew attention to the main directions of care and education, educational and cultural, social, and living as well as health and recreational assistance provided for children and youth by the Kolejowa Family Association. Joanna Szymanowska in the article,Lebenswelt of a child with a disability, referring to the phenomenological and hermeneutic perspective, as well as the dialogical and biographical method, searched for answers to questions about children's everyday life. In the next article, Lidia and Andrzej Dakowicz presented a psychological and pedagogical analysis of the functioning of family systems with a chronically ill child. Synonyms and antonyms of dignity as well as violations of dignity and its gradual recovery in the history of social rehabilitation of maladjusted youth were discussed in the article,Apsychological desiderata of dignity in the history of social rehabilitation of maladjusted youth by Beata Bocwinska-Kiluk. Dignity and enslavement from the perspective of young students of science are also presented. In the last, fourth chapter, Jakub Rurka presents,An outline of double standards of children's rights in the light of the provisions of the Napoleonic Code. Urszula Kulikowska indicated the role of authorities in shaping children's attitudes towards the issue of multiculturalism, while John Njeru M. Maringa indicated the relationship between the Maasai culture and the education of girls on the example of Narok North County in Kenya. Justyna Konopelko was looking for an answer in her considerations,To support, or to educate? - the (anti) pedagogical split of the 20th century and the education of future educators. The chapter ends with an article by Kinga Siemieniuk, who analyzes family foster care in Great Britain based on legal acts and the main websites of British government organizations. We hope that the book will be of wide interest to experts in social sciences and humanities, as well as educational authorities, teachers, and parents, because Polish historiography still lacks research work related to the child and its history over the centuries.