REPOZYTORIUM UNIWERSYTETU
W BIAŁYMSTOKU
UwB

Proszę używać tego identyfikatora do cytowań lub wstaw link do tej pozycji: http://hdl.handle.net/11320/14310
Pełny rekord metadanych
Pole DCWartośćJęzyk
dc.contributor.authorChemperek, Dariusz-
dc.date.accessioned2023-01-04T12:10:08Z-
dc.date.available2023-01-04T12:10:08Z-
dc.date.issued2022-
dc.identifier.citationMapa a tekst, red. nauk. Karol Łopatecki, Warszawa 2022, s. 57-79pl
dc.identifier.isbn978-83-960759-9-4-
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11320/14310-
dc.description.abstractAutor dowodzi, że Jan Kochanowski przebywał w Zamchu (na granicy Puszczy Solskiej w pobliżu Roztocza Środkowego) na początku maja 1578 r., gdzie przed królem Stefanem Batorym wystawiono w formie tryumfu (trionfi) dwie eklogi gratulacyjne: Dryas Zamchana i Pan Zamchanus. Świadczy o tym zawarta w utworach bardzo dobra znajomość toponimów, fitonimów (jeden z nich ‘modrzew’ to hapax legomenon w słowniku poety) i małych rzek z okolic Zamchu. Wyznaczają one zachodnie, północne i południowe koordynaty wsi. W sielankowym dyptyku Kochanowski ustami mitologicznych postaci snuje pochwałę Puszczy Solskiej i rycerskiego króla, który przybył tu na łowy oraz, za pomocą aluzji, propaguje plany Batorego i kanclerza Jana Zamoyskiego dotyczące przyszłorocznej kampanii wojennej z Moskwą.pl
dc.description.abstractJan Kochanowski’s works published in 1578, Dryas zamechska (in Latin and Polish versions) and the Latin Pan Zamchanus, which make up the Zamch diptych, are a very interesting attempt at literary cartography of a small area – the southern regions of the Solska Forest and Central Roztocze, which at that time constituted the Zamch starosty. These works are congratulatory eclogues, maintained in an idyllic convention; most likely they were used to stage a “triumph” in Zamch, a paradramatic performance in the style of Italian trionfi. The hunting Arcadia – the site of king Stephen Báthory’s triumph and subsequent hunting trip on 8 and 9 May 1578 – consists of a detailed descriptive account of the surroundings of Zamch and the presence of mythological beings: hamadriads, Pan, satyrs, and fauns. Fluvial chorography, toponymy, and phytonymy (names of trees from around the village) were used by the poet to describe Arcadia. Following an analysis of the works using the methods of historical geography and critical cartography, it can be concluded that Kochanowski created this literary map from his own experience. This is evidenced by the planned (directions north-south; south-north, west) placement of even small rivers (Tanew, Sopot, Szum, Wirowa), villages (Łukowa, Obsza, Zamch) and the use of names of trees found both in literary tradition and growing in the Solska Forest and Central Roztocze. A concession to realism is the inclusion of larch (this phytonym is hapax legomenon in Kochanowski’s dictionary) and hornbeam, which do not connote symbolic meanings. The poet’s aim was not only to praise the Solska Forest and the valiant king, who cultivated chivalrous customs, but also to publicize king Stephen Báthory’s military policy. Wider issues are revealed in the micro scale of Zamch and its surroundings – the king’s future war with Moscow over Polotsk and Livonia. However, the allusive political senses expressed in the literary hunting Arcadia are not sufficiently justified by the cartographic organization of the text; the failure to mark the eastern borders of the Zamch starosty on the literary map of the diptych is presumably due to the poet’s lack of knowledge on the subject.pl
dc.language.isoplpl
dc.publisherWydawnictwa IHN PANpl
dc.relation.ispartofseriesZ Dziejów Kartografii, ISSN: 0138-0850;T. 24-
dc.subjectJan Kochanowskipl
dc.subjectJan Zamoyskipl
dc.subjectStefan Batorypl
dc.subjectZamchpl
dc.subjectkartografia krytycznapl
dc.subjecttrionfipl
dc.subjectsielankapl
dc.subjectcritical cartographypl
dc.subjecttrionfipl
dc.subjectidyllpl
dc.titleStrumienie, drzewa, nimfy… – Jan Kochanowski w Zamchu. Dryas zamechska i Pan Zamchanus w świetle geografii historycznej i kartografii krytycznejpl
dc.title.alternativeJan Kochanowski in Zamch (?). Dryas zamechska and Pan Zamchanus in the light of historical geography and critical cartographypl
dc.typeBook chapterpl
dc.rights.holder© by: IHN PAN & Authorspl
dc.description.Emaildariusz.chemperek@poczta.umcs.lublin.plpl
dc.description.AffiliationUniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Filologicznypl
dc.description.referencesArchiwum Jana Zamoyskiego, red. W. Sobieski, t. 1, Warszawa 1904.pl
dc.description.referencesCochanoviana II. Materiały do dziejów twórczości Jana Kochanowskiego z lat 1551–1625, wyd. i oprac. M. Korolko, Wrocław 1986.pl
dc.description.referencesKochanowski J., Dryas Zamchana Polonice et Latine. Pan Zamchanus Latine et Polonice, oprac. i wstęp A. Gorzkowski, Pan Zamchanus w przekładzie E. Buszewiczowej, Kraków 2002.pl
dc.description.referencesKochanowski J., Fraszki, oprac. J. Pelc, Wrocław 1998.pl
dc.description.referencesKochanowski J., Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 1997.pl
dc.description.referencesKochanowski J., Satyr albo Dziki mąż, w: tenże, Poematy okolicznościowe, oprac. R. Krzywy, Warszawa 2018.pl
dc.description.referencesTroyes Ch. de, Persiwal z Walii czyli Opowieść o Gralu, przeł. A. Tatarkiewicz, w: Arcydzieła francuskiego średniowiecza, przeł. T. Żeleński (Boy), A. Tatarkiewicz, wstępy i przypisy Z. Czerny, Warszawa 1968.pl
dc.description.referencesBaranowska B., 2000, Przekład czy parafraza? „Dryas Zamchana” i „Driada zamechska” Jana Kochanowskiego, „Meander”, z. 4, s. 367–381.pl
dc.description.referencesBuchwald-Pelcowa P., 1993, Dawne wydania dzieł Jana Kochanowskiego, Warszawa.pl
dc.description.referencesBuraczyński J., 2011, Roztocze. Dzieje osadnictwa, Lublin.pl
dc.description.referencesChlebowski B., 1895, Zamch, hasło w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV, Warszawa.pl
dc.description.referencesChłapowski K., 1978, Alienacje dóbr królewskich w latach 1578–1668, „Przegląd Historyczny” 69, z. 4, s. 647–664.pl
dc.description.referencesCurtius R.E., 1997, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. i oprac. A. Borowski, Kraków.pl
dc.description.referencesDumanowski J., 2013, Tatarskie ziele w cukrze czyli staropolskie słodycze, Warszawa.pl
dc.description.referencesFrancesco di S., 2007, Mit Batorego w literaturze polskiej, Katowice.pl
dc.description.referencesGłombiowska Z., 1998, Przyroda w zamechskim utworze Jana Kochanowskiego, w: Cognoscere causas. Człowiek a natura w cywilizacji starożytnej Grecji i Rzymu, „Studia classica et neolatina”, III, Gdańsk.pl
dc.description.referencesJokiel P., Michalczyk Z., 2019, Źródła Polski – zachować dla przyszłości, „Prace Geograficzne”, z. 157, s. 7–31.pl
dc.description.referencesKaczor I., 2001, Kult drzew w tradycji mitologicznej i religijnej starożytnych Greków i Rzymian, Łódź.pl
dc.description.referencesKotarski H., 1971, Wojsko polsko-litewskie podczas wojny inflanckiej 1576–1581, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. XVII, cz. II.pl
dc.description.referencesKowalczyk J., 1980, W kręgu dworu Jana Zamoyskiego, Lublin.pl
dc.description.referencesKowalczyk J., 1984, Jan Kochanowski i Jan Zamoyski, w: Jan Kochanowski i epoka renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety 1550–1980, red. T. Michałowska, Warszawa.pl
dc.description.referencesKrzewińska A., 1979, Sielanka staropolska. Jej początki, tradycje i główne kierunki rozwoju, Poznań.pl
dc.description.referencesKrzywy R., 2013, Wędrówki z Mnemozyne. Studia o topice dawnego podróżopisarstwa, Warszawa.pl
dc.description.referencesKupisz D., 2003, Połock 1579, Warszawa.pl
dc.description.referencesLustracja dóbr królewskich województwa ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564–1565, cz. II, 2001, wyd. K. Chłapowski, H. Żytkowicz, Warszawa.pl
dc.description.referencesŁopatecki K., 2016, Ofensywa holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej w Brazylii w latach 1634–1636, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, 143, z. 4, s. 685–702.pl
dc.description.referencesMrowcewicz K., 1984, Proteusz i cztery żywioły. Wątki platońskie i hermetyczne we fraszce „Do gór i lasów”, w: Przełom wieków XVI i XVIII w literaturze i kulturze polskiej, red. B. Otwinowska, J. Pelc, Wrocław.pl
dc.description.referencesNadolski B., 1980, Łacińska poezja dworska Jana Kochanowskiego związana ze Stefanem Batorym, w: Studia porównawcze o literaturze staropolskiej, red. T. Michałowska, J. Ślaski, Wrocław.pl
dc.description.referencesNiedźwiedź J., 2019, Poeta i mapa. Jan Kochanowski a kartografia XVI wieku, Kraków.pl
dc.description.referencesNowak-Dłużewski J., 1969, Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Pierwsi królowie elekcyjni, Warszawa.pl
dc.description.referencesRusnak R., 2019, „Elegii ksiąg czworo” Jana Kochanowskiego – w poszukiwaniu formuły zbioru, Warszawa.pl
dc.description.referencesSchulte J., 2012, Jan Kochanowski i renesans europejski. Osiem studiów, przeł. K. Wierzbicka-Trwoga, red. M. Rowińska-Szczepaniak, K. Wierzbicka-Trwoga, Warszawa.pl
dc.description.referencesSikora F., 1981, Pilecki Mikołaj, hasło w: Polski słownik biograficzny, t. XXVI, Kraków–Wrocław.pl
dc.description.referencesSłownik polszczyzny Jana Kochanowskiego, 1994–2012, t. I–V, red. M. Kucała, Kraków.pl
dc.description.referencesSokolski J., 1998, Lipa, Chiron i labirynt. Esej o „Fraszkach”, Wrocław.pl
dc.description.referencesSzczygieł R., 2006, Lokacja miasta i jego dzieje do końca XVI w., w: Dzieje Tarnogrodu, red. tenże, Tarnogród.pl
dc.description.referencesTygielski W., 2007, Listy, ludzie, władza. Patronat Jana Zamoyskiego w świetle korespondencji, Warszawa.pl
dc.description.referencesWalińska M., 2003, Mitologia w staropolskich cyklach sielankowych, Katowice.pl
dc.description.referencesWójcik-Góralska D., 1983, Król niemalowany, Warszawa.pl
dc.description.referencesŻabko-Potopowicz A., 1960, Występowanie lipy na ziemiach polskich w wiekach XVI–XIX w świetle materiałów historycznych, „Zeszyty Naukowe SGGW. Leśnictwo”, nr 4, s. 3–58.pl
dc.description.referenceseLexicon Mediae et Infimae Latinitatis: https://elexicon.scriptores.pl/pl/lemma/ORNUS#sense_II (dostęp 04.01.2021)pl
dc.description.referenceshttps://jozefow.lublin.lasy.gov.pl/rezerwaty-przyrody/-/asset_publisher/x9eK/content/odsloniecie-tablicy-pamiatkowej (dostęp 28.12.2020)pl
dc.description.firstpage57pl
dc.description.lastpage79pl
dc.identifier.citation2Mapa a tekst, red. nauk. Karol Łopateckipl
dc.conferenceXXXIII Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii „Mapa a tekst. Związki kartografii z literaturą i innymi tekstami kultury", Supraśl 16–18 września 2020 r.pl
dc.identifier.orcid0000-0003-1702-7974-
Występuje w kolekcji(ach):XXXIII Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii „Mapa a tekst. Związki kartografii z literaturą i innymi tekstami kultury", Supraśl 16–18 września 2020

Pliki w tej pozycji:
Plik Opis RozmiarFormat 
D_Chemperek_Strumienie_drzewa_nimfy_Jan_Kochanowski_w_Zamchu.pdf1,22 MBAdobe PDFOtwórz
Pokaż uproszczony widok rekordu Zobacz statystyki


Pozycja jest chroniona prawem autorskim (Copyright © Wszelkie prawa zastrzeżone)