Систематизация права ВКЛ и вопрос поправы Третьего статута ВКЛ на сеймиках Новогородского воеводства в 1587–1632 гг.

Abstract

Утверждается, что поветовые сеймики Новогородского воеводства неоднократно использовали свое право законодательной инициативы. Отмечено, что в 1587 г. было предложено внести изменения в ряд статей проекта Статута Великого княжества Литовского, которые определяли состав преступления «оскорбление королевского величества», юридическую ответственность за его совершение и порядок судебного рассмотрения таких дел, что могло повлиять не только на окончательную редакцию ст. 2–5 раздела I, но и на разработку и принятие ст. 2 конституций сейма 1588 г. Констатируется, что в 1601 и 1607 гг. новогородский сеймик инициировал принятие решений, которые вносили поправки в текст ст. 46 раздела IV Статута Великого княжества Литовского, которая определяла сроки проведения сессий земских судов. Указано, что в 1607 г. слонимский сеймик через рецепцию коронного права внес коррективы в текст ст. 104 раздела IV Статута Великого княжества Литовского, которая определяла количество и обязанности возных генералов, и статутная норма была изменена в результате санкционирования монархом решения, принятого на региональном уровне. Замечено, что представители новогородской шляхты протестантского вероисповедания кальвинисты А. Харитонович, великий писарь (1574–1589), и Е. Головня, новогородский земский судья (1580–1598), а также антитринитарий В. Зенкович-Тихинский, маршалок (1588–1613) и земский судья Новогородской земли (1598–1613), принимали активное участие в работе над систематизацией права не только на сеймиках, но и на главных съездах Великого княжества Литовского, на сеймах и в составе комиссий, которые создавались в целях исправления и систематизации отечественного законодательства.

Сцвярджаецца, што павятовыя соймікі Новагародскага ваяводства неаднаразова карысталіся правам заканадаўчай ініцыятывы. Адзначана, што ў 1587 г. было прапанавана ўнесці змены ў шэраг артыкулаў праекта Статута Вялікага Княства Літоўскага, якія вызначалі склад злачынства «знявага каралеўскай вялікасці», юрыдычную адказнасць за яго здзяйсненне і парадак судовага разгляду такіх спраў, што магло паўплываць не толькі на канчатковую рэдакцыю арт. 2–5 раздзела I, але і на распрацоўку і прыняцце арт. 2 канстытуцый сойма 1588 г. Канстатуецца, што ў 1601 і 1607 гг. новагародскі соймік выступіў з ініцыятывай прыняцця ўхвал, якія ўносілі папраўкі ў тэкст арт. 46 раздзела IV Статута Вялікага Княства Літоўскага, які вызначаў тэрміны правядзення сесій земскіх судоў. Заўважана, што ў 1607 г. слонімскі соймік праз рэцэпцыю кароннага права ўнёс карэктывы ў тэкст арт. 104 раздзела IV Статута Вялікага Княства Літоўскага, які вызначаў колькасць і абавязкі возных-генералаў, і статутная норма была зменена ў выніку санкцыянавання манархам рашэння, прынятага на рэгіянальным узроўні. Паказана, што прадстаўнікі новагародскай шляхты пратэстанцкага веравызнання кальвіністы А. Харытановіч, вялікі пісар (1574–1589), і Ё. Галаўня, новагародскі земскі суддзя (1580–1598), а таксама антытрынітарый В. Зянковіч-Ціхінскі, маршалак (1588–1613) і земскі суддзя Новагародскай зямлі (1598–1613), прымалі актыўны ўдзел у працы над сістэматызацыяй права не толькі на сойміках, але і на галоўных з’ездах Вялікага Княства Літоўскага, соймах і ў складзе камісій, якія ствараліся з мэтай выпраўлення і сістэматызацыі айчыннага заканадаўства.

This paper tells that the county gentry assemblies (dietines, Belarus. sojmiki or Pol. sejmiki) of the Novogorodok and Slonim districts of the Novogorodok Voivodship of the Grand Duchy of Lithuania have repeatedly used the right of legislative initiative. In Interregnum 1587, the Novogorodok sojmik (pre-diet dietine) initiated the amendments to a number of articles of the draft Third Statute of the Grand Duchy of Lithuania, which determined what should be called the insulting of the Royal Majesty’s, the legal responsibility for its commission and the procedure for judicial review of such cases (art. 2–5 of chapter I).This could affect not only their final wording, but also the development and adoption of art. 2 of the Diet’s Constitutions of the Coronation Diet (Belarus. sojm, sjem or sejm, Pol. sejm) of 1588. In 1601 and 1607, the Novogorodok sojmik initiated the adoption of Diet’s constitutions, which amended the text of art. 46 of chapter IV of the Third Statute of the Grand Duchy of Lithuania 1588. Which, in its turn, determined the dates of the sessions of Novogorodok District’s Land Court. In 1607 at the regional level through the reception of the Crown Law Slonim Sejmik made adjustments to the text of art. 104 of chapter IV of the Third Statute of the Grand Duchy of Lithuania, which determined the number of general bailiffs (Belarus. vozny general) and their duties. The representatives of the Novogorodok politically-active nobility protestant activists such as Calvinists Andrei Kharitonovich Obrinsky, the grand notary of Lithuania in 1574–1589 and Esif Holovnya, the Novogorodok District’s land judge in 1580–1598, and as well as antitrinitarian Vasil Zenkovich-Tikhinsky, the leader of the nobility (Belarus. marshalak) of Novogorodok District in 1588–1613 and the Novogorodok District’s land judge in 1598–1613 had been taking an active part in the work on the systematization of the law of the Grand Duchy of Lithuania not only at the sejmiks, but also at the Congresses of Estates of the Grand Duchy of Lithuania, at the Commonwealth Diets and in commissions that were set up in the Diets with a goal to correct and systematize the domestic legislation.