Metody wielokryterialnego podejmowania decyzji w badaniu ryzyka finansowania przedsiębiorstw

Abstract

Problem oceny ryzyka finansowania przedsiębiorstw jest zagadnieniem ważnym i wciąż aktualnym. Sektor finansowy, a przede wszystkim banki, jest podstawowym źródłem finansowania inwestycji. Banki przeprowadzają ocenę zdolności kredytowej klientów, aby zminimalizować ryzyko kredytowe, przez które rozumie się ryzyko zwrotności kredytu i odsetek, czyli zagrożenie, że kredyt udzielony klientowi wraz z należnymi odsetkami nie zostanie spłacony. Szczególnie w okresach niepewności co do przyszłej sytuacji mikroekonomicznej i makroekonocznej, banki stają przed wyborem metod i technik, dzięki którym mogą zadbać o marginalizowanie ryzyka działalności kredytowej, co w konsekwencji przyczynia się do stabilności systemu bankowego. Celem głównym pracy było przedstawienie problemu oceny ryzyka finansowania przedsiębiorstw jako problemu wielokryterialnego podejmowania decyzji oraz budowa modeli decyzyjnych z wykorzystaniem wybranych metod. Celem metodycznym pracy było opracowanie procedur wielokryterialnych wspomagających ocenę aplikacji kredytowej przedsiębiorstwa. Cel praktyczny pracy sprowadzono do empirycznej weryfikacji zaproponowanych modeli na podstawie danych rzeczywistych. Zarówno cel główny pracy, jak i cele cząstkowe zostały zrealizowane. Do budowy modeli decyzyjnych zaproponowano różne podejścia, wykorzystujące wiele metod. Praca ma charakter teoretyczno-empiryczny, a podstawową cechą ją wyróżniającą są dwa aspekty: metodologiczny i praktyczny. Przegląd literatury przedmiotu pomógł w analizie rozważanych w pracy problemów decyzyjnych. Powstałe modele, które skonstruowano opierając się na danych empirycznych, mogą być stosowane w praktyce. W rozdziale 1 przedstawiono pojęcie ryzyka i niepewności. Przedstawiono problem oceny ryzyka kredytowego oraz związany z nim problem oceny zdolności kredytowej. Zaprezentowano spotykane w literaturze metody stosowane do oceny ryzyka finansowania przedsiębiorstw. W rozdziale 2 omówiono podstawy wielokryterialnej analizy decyzyjnej oraz przedstawiono problem oceny ryzyka finansowania przedsiębiorstw jako zagadnienie wielokryterialnego podejmowania decyzji. Zaprezentowano rozpatrywane w pracy problemy decyzyjne oraz powiązane z nimi dane liczbowe, które w rozdziałach kolejnych wykorzystano do budowy modeli decyzyjnych. Dokonano także weryfikacji statystycznej danych oraz wyboru zmiennych zastosowanych w modelach jako kryteria decyzyjne. W kolejnym kroku z każdym problemem decyzyjnym powiązano metody wielokryterialne (klasyczne lub rozmyte), których użyto do budowy modeli decyzyjnych. Rozdział 3 poświęcono zastosowaniu klasycznych metod wielokryterialnego podejmowania decyzji w ocenie ryzyka finansowania przedsiębiorstw. Dla każdej prezentowanej metody skonstruowano model decyzyjny, a następnie dokonano jego weryfikacji empirycznej z wykorzystaniem posiadanych danych. Rozważano tu zarówno metody oparte na konstrukcji miernika syntetycznego (SAW, Hellwiga, TOPSIS), jak i metodę nieliniową WINGS opartą na konstrukcji i analizie zależności między kryteriami w grafie. W budowie modeli wielokryterialnych uwzględniono różne wektory współczynników wagowych, wyznaczone za pomocą metod szacowania wag kryteriów przedstawionych w rozdziale 2. Rozdział 4 dotyczy zastosowania rozmytych metod wielokryterialnego podejmowania decyzji w ocenie ryzyka finansowania przedsiębiorstw. Określono w nim również podstawowe pojęcia związane z teorią zbiorów rozmytych. Do budowy modeli decyzyjnych wykorzystano rozmyte metody SAW i TOPSIS. Dla obu metod skonstruowano modele decyzyjne, wykorzystując dane o różnym charakterze oraz dokonano ich weryfikacji empirycznej. Podsumowanie zawiera wyniki, wnioski i rekomendacje dotyczące możliwości wykorzystania poszczególnych metod w praktyce.