Элиза Ожешко. Между бунтом и сексуальностью. (Логофобия, разорванность и сексуальность. Национальный миф и литература)

Abstract

Using the archaeology of the text, based on the examples from Eliza Orzeszkowa and her contemporaries, we will try to trace the mutual influence of ideas, people, texts written by these people with the next epoch. As Anna Akhmatova noted: “As in the past the future is growing, so is the past flickering in the future.” Every day the human soul changes in many ways, but the manner of expression often remains the same at best, and in a worse case - it distorts itself, takes on the form of social conformism and intellectual primitivism. The ability to express yourself cannot keep up with the experience. Feelings, nuances, thoughts, perceptions that remain nameless, unspoken and unsatisfied by the inaccuracy of formulations, create in the individual a sense of hopelessness and absurdity of existence. As we shall see, the text written in the nineteenth century, becomes prophetic and incorporated in the twentieth century in the lives of other people. The author uses the method of archaeology of the text: a combination of new historicism, post-structuralist philology, historical sociology and psychoanalysis. In this harsh light, the key figures look different, starting with Adam Mickiewicz and Eliza Orzeszkowa to Jakub Kołas and Yanka Kupala.

Literatura w szerokim znaczeniu tego słowa – proza i poezja, filozofia i myśl społeczna, kazania religijne i propaganda polityczna – aktualizuje mity, które czasami otrzymują realizację w życiu swoich czytelników. Siła tekstu jest określana w szczególności jego zdolnością do bycia pośrednikiem pomiędzy wydarzeniami poprzedzającymi go a nadchodzącymi po nim. Ten aspekt badania literatury, zbliżając ją do historii, wykracza poza jedno i drugie. Korzystając z archeologii tekstu, na przykładzie tekstów Elizy Orzeszkowej i jej współczesnych postaramy się prześledzić wzajemny wpływ idei, ludzi, tekstów napisanych przez tych ludzi na epokę następną; jak wyraziła się Anna Achmatowa: „Podobnie jak w przeszłości przyszłość dojrzewa, tak tli się w przyszłości przeszłość”. Codziennie zmienia się wiele w duszy człowieka, ale sposób wypowiedzi często pozostaje w najlepszym przypadku taki sam, a co gorsza – zniekształca się, nabiera form konformizmu społecznego i prymitywizmu intelektualnego. Zdolność wysławiania się nie nadąża za doświadczeniem. Uczucia, niuanse, myśli, percepcja, które pozostają bezimienne, niewypowiedziane, wytwarzają u jednostki poczucie beznadziejności i absurdalności egzystencji. Przekonamy się, że tekst napisany w XIX wieku staje się proroczy i realizuje się w wieku XX w życiu innych ludzi. Metodą autora tej pracy jest archeologia tekstu: kombinacja nowego historyzmu, post-strukturalistycznej filologii, socjologii historycznej i psychoanalizy. W tym ostrym świetle inaczej wyglądają kluczowe postacie od Adama Mickiewicza i Elizy Orzeszkowej do Jakuba Kołasa i Janki Kupały.