Рэлігія ў жыцці, творчасці і дзейнасці Элізы Ажэшкі

Abstract

В статье раскрывается роль религии в жизни и творчестве великой писательницы Элизы Ожешко. Её отец, Бенедикт Павловский, по своим взглядам был атеистом, однако он умер, когда дочери было два года. Мать и бабушка воспитывали юную Элизу в религиозном духе. Религия и религиозные верования в жизни героев произведений писательницы играют особую роль . Это – неотъемлемая часть мировоззрения, традиций и обычаев народа. Гнёт, забитость и нищета порождали веру белорусского крестьянства в чародейство, нечистую силу, злых духов. Архаические пережитки древних верований и их влияние на поведение жителей маленькой деревни Сухая Долина, что на Гродненщине, мастерски описаны в повести «Дюрди». Внимание писательницы привлекла традиционная религия евреев – иудаизм. В повести «Меер Эзофович» Э.Ожешко показала антагонизм ортодоксального, консервативного течения в иудаизме с его кастовыми предрассудками, традициями и нового течения – хасидизма, представители которого стремились к переосмыслению отношений человека с Богом. Идеалистические переживания главного героя – бедняка и философа, талмудиста Шимшала глубоко раскрыты в рассказе «Самсон Могучий». Вера во всемогущего еврейского Бога, на которого Шимшал возлагал большие надежды, разбивается о жестокие реалии жизни и быта простой еврейской семьи. Христианское милосердие, сострадание к простым людям в полной мере проявились в благотворительной деятельности писательницы, которой она занималась на протяжении всей своей жизни.

The paper reveals the role of religion in the life and work of a great writer - Eliza Orzeszkowa. Her father, Benedykt Pawłowski, was an atheist, but he died when his daughter was two years old. Her mother and grandmother raised young Eliza in a religious environment. Religion and religious beliefs play a special role in the life of characters created by the writer. Religion is an integral part of the world, traditions and customs of the people. The oppression, wretchedness and poverty engendered the Belarusian peasants’ belief in witchcraft, evil energy, evil spirits. The archaic remnants of ancient beliefs and their impact on the behaviour of the inhabitants of a small village of Dry Valley, in the Grodno region, were masterfully described in the story “Dziurdziowie” [“Dyurdi”]. Orzeszkowa was attracted by the traditional religion of the Jews – Judaism. In a novel “Meir Ezofowicz”, she showed the antagonism between the orthodox, conservative movement in Judaism, with its caste prejudices, tradition and new trends - Hasidism, whose members attempted to rethink the relationship between man and God. Idealistic feelings of the protagonist in ta story “Silny Samson” [“The Mighty Samson”], a poor man and philosopher, Talmudist Szymszel are profoundly disclosed. Faith in the almighty Jewish God, for whom Szymszel had great hopes, broke down in confrontation with the cruel realities everyday life of simple Jewish family. Christian charity, compassion for ordinary people is fully manifested in the charitable activities of the writer, which continued throughout her life.

W artykule ujawniona zostaje rola religii w życiu i twórczości wielkiej pisarki Elizy Orzeszkowej. Jej ojciec, Benedykt Pawłowski, w swoich poglądach był ateistą, zmarł jednak, gdy córka miała dwa lata. Matka i babcia wychowywały młodą Elizę w duchu religijnym. Religia i przekonania religijne w życiu bohaterów dzieł pisarki odgrywają szczególną rolę. Jest to integralna część światopoglądu, tradycji i obyczajów narodu. Śmierć, nędza i ubóstwo rodziły wiarę białoruskiego chłopstwa w czary i wpływ duchów. Archaiczne relikty dawnych wierzeń i ich wpływ na zachowanie mieszkańców małej wsi Sucha Dolina na Grodzieńszczyźnie zostały fachowo opisane w powieści Dziurdziowie. Uwagę pisarki przyciągnęła tradycyjna religia żydowska – judaizm. W opowiadaniu Meir Ezofowicz Eliza Orzeszkowa pokazała antagonizm ortodoksyjnego, konserwatywnego nurtu w judaizmie z jego kastowymi uprzedzeniami, tradycjami i nowego nurtu – chasydyzmu, którego przedstawiciele dążyli do przemyślenia relacji człowieka z Bogiem. Idealistyczne przeżycia głównego bohatera – biedaka i filozofa, talmudysty Szymszala, głęboko ujawnione w opowiadaniu Silny Samson. Wiara we wszechmogącego Boga żydowskiego, z którym Szymszel wiązał duże nadzieje, rozbija się o brutalne realia życia i bytu prostej żydowskiej rodziny. Chrześcijańskie miłosierdzie, współczucie do prostych ludzi w pełni przejawiły się w działalności charytatywnej pisarki, którą zajmowała się ona przez całe życie.