O potrzebie transnarodowego spojrzenia na „kwestię kobiecą” pod zaborem pruskim na przełomie XIX i XX wieku

Abstract

W dotychczasowych badaniach nad „kwestią kobiecą” pod zaborem pruskim dominowało podejście narodowe. Polki ukazywane były jako strażniczki tożsamości narodowej, których nie interesowała walka o prawa kobiet. Aktywność Niemek nie była dotąd przedmiotem badań i informacje o niej ograniczały się do wskazania ich nacjonalistycznego zaangażowania. Ukształtował się więc obraz kobiet obu narodowości żyjących w sąsiedztwie, ale w dwóch wrogich wobec siebie społeczeństwach. Nowsze wyniki badań ujawniły jednak przypadki współpracy. Ich analiza wymaga przyjęcia odmiennej perspektywy analitycznej, a więc odejścia od paradygmatu konfliktu i wykorzystania możliwości, jakie daje zwrot transnarodowy w badaniach historycznych. Historia transnarodowa zajmuje się wszystkim, co przepływa i krzyżuje się ponad państwami i społeczeństwami, a więc także koncepcjami, które aktywizowały kobiety do działania. Pozwala więc szukać wspólnych przestrzeni Polek i Niemek pod zaborem pruskim, które mogły powstawać w ramach pewnej wspólnoty wartości związanej z dążeniem do rozwiązania „kwestii kobiecej”.

So far the research on the “woman question” under the Prussian partition has been dominated by the national paradigm. Through it Polish women were presented as female guardians of the national identity who were not interested in the battle for women’s rights. On the other hand, there has been no research on the engagement of German women and information about it was limited to their commitment to nationalism. Therefore an image emerged in which those women were depicted as coming from two neighbouring but hostile nationalities and societies. However, the most recent research revealed that some cases of cooperation existed. In order to analyse them, however, we need to use another analytical perspective: abandon the paradigm of conflict and instead take the opportunities brought about by the transnational turn in historical research. Transnational history deals with everything that floats and meets beyond the borders of states and societies, and that also includes the concepts that mobilised women to get involved. Therefore it allows to discover common ground for Polish and German women under the Prussian partition that might have laid foundations for a community of shared values to address the “woman question”.