Prozaiczny ironista, ironiczny prozaik? O ironii w przedwojennych polemikach Juliana Tuwima

Abstract

Tematem artykułu jest refleksja nad przedwojennymi recenzjami i polemikami Juliana Tuwima w kontekście ironii. Przywołując kategorie z pracy Piotra Łaguny pt. Ironia jako postawa i jako wyraz (z zagadnień teoretycznych ironii), autorka analizuje występujące w tekstach Tuwima mechanizmy ironiczne o różnej proweniencji oraz rozważa, czy adekwatna przy ich omawianiu byłaby kategoria postawy ironicznej. Dochodzi do wniosku, że wykorzystywanie cudzego języka – języka oponentów politycznych i literackich – w celu wyszydzenia ich poglądów to najistotniejsza cecha ironii w Tuwimowskiej prozie. Jednocześnie warte zauważenia są: autodemaskacja ironii stosowana przez Tuwima w obawie przed niezrozumieniem przez konkretny krąg (prawicowych) odbiorców oraz element etyczny: Tuwim zawsze (niezależnie od środków literackich użytych w swojej prozie) stara się udowodnić swoją uczciwość – uczciwość pisarza, uczciwość publicysty i uczciwość człowieka.

This article reflects on irony in the interwar period reviews, critiques and polemics by Julian Tuwim. Piotr Łaguna’s criteria from his work Ironia jako postawa i jako wyraz (z zagadnień teoretycznych ironii) [Irony as an attitude and as an expression (on theories about irony )] are used to analyze the irony in Tuwim’s texts and where it comes from. The author also analyses if the category of an ironic attitude would apply. She draws a conclusion that using someone else’s language, in this case Tuwim’s political and literary adversaries’, to mock their views is the most important feature of Tuwim’s prose. At the same Tuwim reveals the irony in his texts in case his right wing readers could not understand him. He is also ethical. Tuwim always tries to prove (no matter what literary means he uses in his prose) that he is an honest man- the honesty of a writer, publicist and a human being.