The status of prisoners of war before its regulation in international law on the example of Polish prisoners of war of the Grande Arm´ee in Russian captivity (1812–1816)

Abstract

Not much is known about the mode of debating or the circumstances in which the 16 delegations to the Congress of Vienna worked out a consensus on limiting the newly laid down international humanitarian law to the “Declaration on the Abolition of the Slave Trade” and on omitting the issue of prisoners of war. It is not known whether the said resignation occurred only during the meeting in Vienna or already at the preliminary stage before the conference. The latter option is supported by the fact that as early as summer 1814 the Russians and French had established a bilateral agreement on repatriation of Napoleonic prisoners of war. The only way to find answers – not only about the circumstances in which the decisions to leave out the case of prisoners of war from the initial regulations within the scope of the international humanitarian law were made in Vienna, but also about the consequences of the said omission for the group of thousands of Polish prisoners of war from the Grande Arm´ee in Russian captivity – is to refer to source materials. It turns out that in the latter case, the failure by the Congress of Vienna participants to attempt to provide common legal regulations for the international community regarding prisoners of war remaining in captivity bore serious repercussions. Due to the status of the Kingdom of Poland within the boundaries of imperial Russia, the process of releasing Polish Grande Arm´ee prisoners of war from captivity was not typical. Its implementation was not based on an inter-state bilateral agreement as was the case between Russia and France, but was an effect of unilateral decisions made in Petersburg upon merely formal (actually technical) consultations with the authorities of the Kingdom of Poland.

Niewiele wiemy na temat trybu procedowania i okoliczności, w jakich 16 delegacji uczestniczących w Kongresie Wiedeńskim wypracowało konsensus w sprawie ograniczenia nowo stanowionego międzynarodowego prawa humanitarnego do „Deklaracji w sprawie handlu niewolnikami” i pominięcia kwestii jenieckiej. Nie wiemy czy ta rezygnacja nastąpiła dopiero podczas obrad w Wiedniu, czy też już na etapie przygotowawczym do konferencji. Za tą drugą ewentualnością przemawia fakt, że już latem 1814 r. Rosjanie i Francuzi wypracowali dwustronne porozumienie w sprawie repatriacji jeńców napoleońskich. Zainteresowanym tą problematyką pozostaje odwołanie się do materiałów źródłowych i poszukiwanie w nich odpowiedzi na pytania nie tylko o uwarunkowania, w jakich podjęto w Wiedniu decyzję o nieuwzględnieniu sprawy jeńców w pierwszych regulacjach z zakresu międzynarodowego prawa humanitarnego, ale też odpowiedzi na pytania o konsekwencje tego zaniechania dla wielotysięcznej grupy polskich jeńców z Wielkiej Armii w niewoli rosyjskiej. Okazuje się, że w tym ostatnim przypadku rezygnacja przez uczestników Kongresu Wiedeńskiego z próby wypracowania wspólnych dla społeczności międzynarodowej regulacji prawnych odnośnie do pozostających w niewoli jeńców wojennych była brzemienna w skutki. Z racji na status Królestwa Polskiego w ramach imperialnej Rosji proces uwalniania z niewoli polskich jeńców z Wielkiej Armii nie był typowy. Jego realizacja nie przebiegała bowiem w oparciu o międzypaństwową umowę dwustronną, jak np. między Rosją a Francją, lecz stanowiła efekt jednostronnych decyzji podjętych w Petersburgu po zaledwie formalnych (w istocie technicznych) konsultacjach z władzami Królestwa Polskiego.