Proces kształtowania się katalońskiej świadomości narodowej na przykładzie legendy o Otgerze Cataló

Abstract

W artykule omawiano kwestię kształtowania się katalońskiej tożsamości narodowej od IX do XV w., koncentrując się na fundacyjnej legendzie Otgera Cataló – fikcyjnej postaci „Ojca ojczyzny” (Pare de la Pàtria). Początkowo katalońska wspólnota określała się przez samoporzpisanie do wspólnoty politycznej Franków (IX – XII w.), a endoetnonim Katalończycy podkreślający jej odrębności względem sąsiadów pojawił się dopiero w XII w. Fundacyjna legenda Otgera pojawiła się w XV stuleciu kontekście politycznym, jako odpowiedź katalońskiej szlachty na próby odsunięcia jej od władzy przez pierwszego władcę z kastylijskiej dynastii Trastamara zasiadającego na aragońskim tronie. Pierwsza wersja legendy, spisana w 1418 r., ma charakter etymologiczny i umieszczając mityczne początki Katalonii w 732 r., legitymizuje przez dawność nacji jej prawo do samostanowienia. Kolejna wersja, powstała w 1431r., ma charakter genealogiczny i podkreśla, podobnie jak późniejsze warianty, znaczenie katalońskiej arystokracji. W XIX w., w okresie katalońskiego odrodzenia narodowego, legenda Otgera Cataló była wykorzystywana do rozbudzenia świadomości narodowej. Podobnie dziś, stanowiąc jeden z wielu elementów narodowej mitologii, służy umacnianiu katalońskiej odrębności, a w konsekwencji państwotwórczych aspiracji.

The article describes formation of the Catalan national identity in the period from the 9th to the 15th century, focusing on the foundational legend of Otger Cataló – a fictional character called “Father of the Nation” (Pare de la Pàtria). Initially, the Catalan community defined itself by self-assignation to the Franks’ political community (9th – 12th century), And the endonym Catalans, emphasizing its distinctiveness in relation to the neighbours, came only in the 12th century. The foundational legend of Otger appeared in the 15th century in a political context, as a response of the Catalan nobility to an attempt to offset it from power, which was made by the first ruler of the Castilian dynasty of Trastámara on the throne of Aragon. The first version of the legend, written in 1418, has etymological character and places the mythical origins of Catalonia in the year 732. Another version, founded in 1431, is a genealogical one and highlights, likewise its later variants, the importance of the Catalan aristocracy. In the 19th century, during the Catalan national revival, the Otger Cataló legend was used for the awakening of national consciousness. Similarly today, being one of the many elements of national mythology, strengthens the idea of the Catalan autonomy and, in consequence, of the state-building aspirations.