Uwolnienie podmiotowości przez u-wolnienie czasu szkoły. O komodyfikacji tożsamości, kulturze kompetencji i o pewnej możliwości wyjścia z zatrzasku indywidualizacji

Abstract

Celem artykułu jest z jednej strony przedstawienie mechanizmu komodyfikacji i fetyszyzacji tożsamości, które, w warunkach opisywanej w literaturze przedmiotu instytucjonalizacji indywidualizacji oraz związanej z nią dominacji racjonalności neoliberalnej, wiążą się ze skoncentrowanym na budowaniu przedsiębiorczego „ja” procesem tożsamościowym. W artykule opiszę również wpływ, jaki mechanizm ten wywiera na edukację i przede wszystkim szkołę. Opierając się na literaturze przedmiotu, odniosę się do dwóch współcześnie identyfikowanych przez badaczy zjawisk: edukacjonalizacji/pedagogizacji oraz redukcji znaczenia szkoły przez koncentrację na kategorii „uczenia się”. Z drugiej strony celem artykułu jest przedstawienie alternatywy w myśleniu o edukacji i szkole, w ramach której edukacja oznacza proces de-subiektywizacji i wyprowadzania podmiotu z dominującej racjonalności, natomiast szkoła – zgodnie z etymologicznym pochodzeniem pojęcia – oznacza uwolniony od społecznej i ekonomicznej determinacji czas wolny. W kontekście opisanej diagnozy dominującej racjonalności oraz przedstawionej możliwej wobec niej alternatywy ulokowana jest podstawowa teza artykułu, mówiąca o konieczności przekroczenia „podmiotowego paradygmatu” myślenia o zmianie.

The main purpose of this paper is to describe the mechanisms of commodification and fetishization of identity, which in the neoliberal, individualistic context, are tied with the process of the creation of entrepreneurial self. M My aim is also to describe how these processes function in schools and in the wider, educational context. Two phenomena, described by contemporary educational research – the educationalization/pedagogization, and the reduction of the importance of schools that comes with the popularity of the notion of “learning” – play important role in my analysis. M My second purpose is to present an alternative way of thinking about education – understood as a process of de-subjectivization, of leaving the dominant rationalities behind; and schools understood as places where people are free from the influence of social and economic factors and thus experience “free time”. I In this context I I locate the main thesis of the paper – about the necessity of breaking with the subject-centered paradigm of change.