The Getto of Białystok (June 1941 to August 1943)

Abstract

Po zajęciu przez Niemców Białegostoku (27 czerwca 1941), doszło tu do masowych pogromów żydowskich i zamieszek, które trwały ok. 2 tygodni. Już w dniu inwazji (tzw. krwawy piątek) Niemcy dokonali masowej masakry ludności żydowskiej w synagodze, którą spalono, a wraz z nią ok. 2 tysiące Żydów. 27 czerwca 1941 r. niemieckie dowództwo wojskowe zarządziło powołanie Judenratu (Efraim Barasz, dr Gedaliahu Rosenmann) oraz utworzenie getta. Pod koniec lipca 1941 Judenrat został skompletowany (24 osoby), a w getcie znalazło się ok. 50 tys. Żydów. Już wkrótce stało się ono wielkim obozem pracy, produkującym głównie na potrzeby niemieckiego frontu. Podstawą istnienia getta była właśnie owa produkcja i pełne zatrudnienie (obowiązkiem pracy byli objęci wszyscy w wieku od 15 do 60 lat). Rozbudowa zakładów przemysłowych i wzrost produkcji były efektem wysiłków Barasza, który w ten sposób widział szansę na przetrwanie społeczności żydowskiej. Był on przekonany, że Niemcy, którzy bezpośrednio zarządzają gettem, będą przeciwni jego likwidacji dopóki będzie ono dla nich użyteczne. Rok funkcjonowania getta wydawał się potwierdzać te kalkulacje, a Barasz wysiłki swoje koncentrował na próbie zachowania getta. W lutym 1943 rozpoczęła się masowa eksterminacja Żydów w Białymstoku. W dn. 5-12 lutego Niemcy wywieźli do Treblinki ok. 10 tys. mieszkańców getta. Pozostali zgodnie z zaleceniami Barasza - powrócili do pracy. Na początku sierpnia 1943 w Berlinie zapadła decyzja o całkowitej likwidacji białostockiego getta. 15 sierpnia 1943 o godz. 18.00 Barasz został wezwany do kwatery Gestapo, gdzie go poinformowano o natychmiastowej ewakuacji mieszkańców getta d o Lublina. W dniach 16-20 sierpnia 1943 ok. 25 tys. ludzi przewieziono do obozów koncentracyjnych w Treblince, Majdanku i Oświęcimiu.